| Матэрыялы ддя самастойнай падрыхтоўкі | |||
| да абавязковага выпускнога экзамену | |||
| па гісторыі Беларусі (XI клас) 2016 г. (Можна выкарыстаць для падрыхтоўкі ў 2017 г.) УВАГА! Білеты не супадаюць) | |||
| Кароткі план | Даты, падзеі | Паняцці | Персаналіі |
| Білет 1. Беларусь напярэдадні Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 г.: сацыяльна-эканамічная і палітычная сітуацыя, беларускі нацыянальны рух | |||
| Сацыяльна-эканаміч-ная і палітычная сітуа-цыя ў Беларусі і на Заходнім фронце летам—восенню 1917 г. Пытанні нацыянальна-дзяржаўнага будаўніц-тва ў Беларусі. Перадумовы Кастрыч-ніцкай рэвалюцыі 1917 г. | 8—10 ліпеня 1917 г. — II з’езд беларускіх на-цыянальных партый і арганізацый. 25 кастрычніка (7 ліста-пада) 1917 г. — перамо-га ўзброенага паўстання ў Петраградзе. Пераход улады да Саветаў. 25 кастрычніка — 2 лістапада 1917 г. — устанаўленне савецкай улады ў Мінску | Ваенна-рэвалюцыйны камітэт (ВРК) — орган Петраградска-га Савета рабочых I салдацкіх дэпутатаў. Аўтаномія — самастойнаё ажыццяўленне дзяржаўнай улады або шырокае ўнутранае самакіраванне, якое даецца на-роду, што кампактна пражывае ў межах дзяржавы. Балынавізацыя Саветаў — рост уплыву балыпавікоў на народ-ныя масы, які суправаджаўся павелічэннем іх прадстаўніцтва ў Саветах рабочых, салдацкіх і сялянскіх дэпутатаў | Скірмунт Раман Аляк-сандравіч — бела-рускі і польскі палі-тычны дзеяч (БНК). 3 25 сакавіка да 12 лі-пеня 1917 г. узначаль-ваў Беларускі нацыя-нальны камітэт у Мін-ску. Працаваў у камі-тэце падрыхтоўкі пер-шага агульнабела-рускага з’езда і быў другім кіраўніком яго Выканаўчага Камі-тэта (люты-сака-вік 1918 г.). Член Рады Беларускай На-роднай Рэспублікі |
| Народная гаспадарка БССР у другой палове 1940-х — першай палове 1950-х гг.: пераадоленне наступстваў вайны і выхад на новы ўзровень развіцця | |||
| Сацыяльна-эканамічнае аднаўленне краіны пас-ля вайны. Асаблівасці грамадска-палітычнага жыцця. Развіццё культуры * | 9 мая 1945 г. — пера-мога савецкага народа ў Вялікай Айчыннай вайне. 1945 г. — удзел БССР у заснаванні Арганізацыі Аб’яднаных Нацый. 1946—1950 гг. — чацвёр-тая пяцігодка, пяцігодка аднаўлення разбура-най вайной народнай гаспадаркі БССР і яе да-лейшага развіцця. 1951 г. — зацвярджэн-не Дзяржаўнага сцяга БССР | Савецкая грамадска-палітыч-ная сістэма — сістэма адносін у грамадстве, якая ўстанаві-лася ў СССР яшчэ ў 1920— 1930-я гг. і характарызавалася поўным кантролем дзяржавы над грамадскім жыццём, пана-ваннем дзяржаўнай уласнасці на сродкі вытворчасці, укара-неннем марксісцка-ленінскай ідэалогіі. Пасляваеннае аднаўленне — пераадоленне ваенных разбу-рэнняў і вяртанне да мадэлі развіцця грамадства, якая вы-значылася ў даваенны перыяд | |
| Білет 2 Падзеі Кастрычніцкай рэвалюцыі і ўстанаўленне савецкай улады ў Беларусі: асаблівасці і вынікі нераўтварэнняў у грамадска-палітычнай і сацыяльна-эканамічнай сферах | |||
| Пераход улады ў рукі Саветаў у Беларусі і на Заходнім фронце. Фарміраванне і дзейнасць орга-наў савецкай улады ў Беларусі і на Заходнім фронце. Палітыка «ваеннага камунізму» і асаблівасці яе правядзення ў Беларусі | 25 кастрычніка (7 лістапада) 1917 г. — перамога ўзброенага паўстання ў Петраградзе. Пераход улады да Саветаў. 25 кастрычніка — 2 лістапада 1917 г. — устанаўленне савецкай ула-ды ў Мінску. Кастрычнік—лістапад 1917 г. — устанаўленне Савецкай улады на неакупіраванай тэрыторыі Беларусі | Палітыка «ваеннага камунізму» — часовая эканамічная палітыка Савец-кай дзяржавы ва ўмовах гаспадар-чай разрухі, выкліканай ваеннымі дзеяннямі, якая прадугледжвала харчразвёрстку, хлебную манаполію, нацыяналізацыю прадпрыемстваў, ураўнаванне ў аплаце працы і да т. п. Харчразвёрстка — элемент палітыкі «ваеннага камунізму», сістэма нарых-товак сельскагаспадарчай прадукцыі, згодна з якой сяляне абавязаны былі здаваць дзяржаве ўсе лішкі прадукцыі. ІІацыяналізацыя — пераход зямлі, прадпрыемстваў, іншых сродкаў вытворчасці з прыватнай уласнасці ў дзяржаўную. Аблвыканкамзах — вышэйшы заканадаўчы орган савецкай улады ў Беларусі | Ландар Карл Іванавіч — савецкі і партыйны дзеяч, удзельнік барацьбы за ўсталяванне савецкай улады на Беларусі, член Мінскага і Паўночна-Заходняга камітэтаў РСДРП(б), з ве-расня 1917 г. — старшыня Мінскага Савета рабочых і салдацкіх дэпутатаў, у 1917—1918 гг. — старшыня СНК Заходняй вобласці і фронту. Мяснікоў Аляксандр Фёдаравіч — гіартыйны і дзяржаўны дзеяч, у 1917— 1918 гг. займаў пасады старшыні Паўночна-Заходняга абласнога камітэта РСДРП(б), Галоўнакамандуючы Заходнім фронтам у лістападзе 1917 г., старшыня Аблвыканкамзаха ў студзені—снежні 1918 г. Рагазінскі Мікалай Уладзіміравіч — старшыня Аблвыканкамзаха з ліста-пада 1917 г. |
| БССР у першае пасляваеннае дзесяцігоддзе: напрамкі і асаблівасці аднаўлення | |||
| Аднаўленне і развіццё прамысло-васці і транспарту. Працоўны подзвіг беларускага народа. Курс на апераджальны рост цяжкай прамысловасці. Меры па аднаўленні сельскай гаспадаркі. Калектывізацыя ў заходніх абласцях Беларусі | Верасень 1946 г. — прыняцце Вяр-хоўным Саветам БССР Закона аб пяці-гадовым плане аднаўлення і развіцця народнай гаспадаркі рэспублікі. 1946—1950 гг. — чацвёртая пяці-годка, пяцігодка аднаўлення разбу-ранай вайной народнай гаспадаркі БССР і яе далейшага развіцця. 1947 г. — выпушчаны першыя аўтамабілі-самазвалы МАЗ-205 на Мінскім аўтамабільным заводзе. 1950 г. — пачатак серыйнага выпу-ску трактараў на Мінскім трактар-ным заводзе. 1953 г. — выпуск першага колавага трактара «Беларусь» | Рэпарацыі — поўная ці частковая кампенсацыя, выплата матэрыяль-ных страт ад вайны дзяржавай, якая здзейсніла агрэсію, той краіне, якая пацярпела ад яе | Барашкін Дзмітрый — сталявар Мінскага аўтамабільнага завода, Ге-рой Сацыялістычнай Працы і ганаро-вы грамадзянін Мінска. Удасканаліў сталеплавільную печ, што дало маг-чымасць атрымаць за адну плаўку болып за 6 тон вадкага металу. Булахаў Дзяніс — мінскі муляр, Ге-рой Сацыялістычнай Працы, ганаро-вы грамадзянін Мінска |
| Білет 3 Беларусь ва ўмовах германскай акупацыі і Брэсцкага міру: супраціўленне насельніцтва і падзел тэрыторыі | |||
| Наступленне войскаў кайзераў-скай Германіі і захоп Мінска. Брэсцкі мір. Супраціўленне насельніцтва Беларусі акупантам. Вызваленне Беларусі | 23 лютага 1918 г. — дзень нараджэн-ня Чырвонай Арміі. 3 сакавіка 1918 г. — Брэсцкі мірны дагавор паміж Савецкай Расіяй і дзяржавамі германскага блока | Брэсцкі мірны дагавор — мірны да-гавор, заключаны паміж Савецкай Расіяй, з аднаго боку, Германіяй, Аўстра-Венгрыяй, Балгарыяй і Тур-цыяй — з другога. Азначаў фармаль-ны выхад Расіі з Першай сусветнай вайны. Падзяліў тэрыторыю Беларусі па лініі Дзвінск—Свянцяны—Ліда— Пружаны—Брэст. Прадугледжваў вы-плату Савецкай Расіяй кантрыбуцыі. Скасаваны савецкім урадам 13 ліста-пада 1918 г. Рэквізіцыя •— прымусовае адчужэн-не маёмасці ва ўласнасць або ў часо-вае карыстанне дзяржавы; прымусо-выя гіаборы, якія ўтрымліваюцца з насельніцтва акупацыйнымі ўладамі. «Рудабельскаярэспубліка» —умоўная назва тэрыторыі Рудабельскай воласці Бабруйскага павета, дзе ў перыяд гер-манскай і польскай акупацыі ў 1918—• 1920 гг. захавалася савецкая ўлада і разгарнуўся партызанскі рух | Троцкі Л. Д. — сацыял-дэмакрат, меншавік, наркам замежных спраў, наркам па ваенных і марскіх спра-вах, старшыня Рэвваенсавета РСФСР, член Палітбюро ЦК РКП(б) і член Выканкама Камінтэрна. Кіраўнік савецкай дэлегацыі пры падпісанні Брэсцкага мірнага дагавора |
| Грамадска-палітычнае жыццё БССР у другой палове 1940-х — першай палове 1950-х гг.: асаблівасці пасляваеннага становішча | |||
| Асаблівасці ўнутрыпалітычнага жыцця ў БССР. Месца Камуністычнай партыі ў грамадска-палітычнай сістэме ў БССР. Роля Саветаў дэпутатаў працоў-ных у грамадска-палітычным жыцці рэспублікі. Роля прафсаюзаў у грамадска-палітычным жыцці рэспублікі. Роля камсамола ў грамадска-палітычным жыцці. Узаемаадносіны дзяржавы і рэлігійных канфесій | Верасень 1943 г. — па ініцыятыве I. В. Сталіна адбылося аднаўленне Маскоўскай Патрыярхіі і дзейнасці Патрыярха Маскоўскага і ўсяя Русі. 1946 г. — у Беларусі поўнасцю адноўлена структура прафсаюзаў. 1946 г. — Савет Народных Камі-сараў БССР перайменаваны у Савет Міністраў. 1947 г. — першыя ў пасляваенныя гады выбары ў вышэйшы заканадаўчы орган дзяржаўнай улады рэспублікі — Вярхоўны Савет БССР. | Рэпатрыяцыя — вяртанне на радзі-му ваеннапалонных, палонных, бежанцаў, перасяленцаў, якія апы-нуліся за межамі радзімы ў выніку вайны, з аднаўленнем іх у правах грамадзянства | Панамарэнка Панцеляймон Кан-дратавіч — савецкі партый-ны і дзяржаўны дзеяч. Адзін з арганізатараў і кіраўнікоў пар-тыйнага падполля і партызанскага руху ў Вялікую Айчынную вайну. У 1938—1947 гг. — першы сакра-тар ЦК КП(б) Беларусі. У 1944 — 1948 гг. — старшыня СНК БССР. Пад яго кіраўніцтвам быў распра-цаваны і ажыццяўляўся пяцігадовы план аднаўлення і развіцця на-роднай гаспадаркі Беларусі на 1946—1950 гг. |
| 1948 г. —• выбары ў мясцовыя Саветы. Старшынёй Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР у 1948 г. быў абраны В. I. Казлоў | Казлоў Васіль Іванавіч — савецкі пар-тыйны і дзяржаўны дзеяч. Герой Са-вецкага Саюза. Адзін з арганізатараў партызанскага руху ў Беларусі ў гады Вялікай Айчыннай вайны. Старшыня Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР у 1948—1967 гг. Унёс значны ўклад у арганізацыю дапамогі насельніцтву ў пераадоленні ваенных разбурэнняў | ||
| Білет 4 Беларускі нацыянальны рух у снежні 1917 — сакавіку 1918 гг. Абвяшчэнне Беларускай Народнай Рэспублікі | |||
| Беларускі нацыянальны рух. I Усебеларускі з’езд і яго вынікі. Абвяшчэнне Беларускай Народ-най Рэспублікі (БНР) | 5—18 снежня 1917 г. — I Усебеларускі з’езд Саветаў. 21 лютага 1918 г. — Першая Устаўная грамата Выканкама Рады Усебеларускага з’езда. 9 сакавіка 1918 г. — Другая Устаўная грамата Выканкама Рады Усебелару-скага з’езда. Абвяшчэнне Беларускай Народнай Рэспублікі (БНР). 25 сакавіка 1918 г. — Трэцяя Устаўная грамата Рады БНР. Абвяш-чэнне незалежнасці БНР | Аўтаномія — самастойнае ажыццяў-ленне дзяржаўнай улады або шыро-кае ўнутранае самакіраванне, якое даецца народу, што кампактна пра-жывае ў межах дзяржавы. Беларуская Народная Рэспубліка (БНР) — дзяржаўнае ўтварэнне, аб-вешчанае Другой і Трэцяй Устаўны-мі граматамі Выканаўчага камітэта Рады Усебеларускага з’езда і Ра-дай БНР у этнаграфічных межах (Магілёўскай, Мінскай, Віцебскай губерняў і беларускіх частак Гро-дзенскай, Віленскай, Чарнігаўскай губерняў) | Луцкевіч Антон Іванавіч — палітычны і грамадскі дзеяч. Разам з братам Іванам быў сярод заснавальнікаў БСГ. З’яўляўся ініцыятарам ства-рэння газеты «Наша Ніва» і першага нацыянальнага музея ў Вільні. Па яго прапанове 25 сакавіка 1918 г. была абвешчана незалежнасць БНР. Смоліч Аркадзь Антонавіч — удзель-нік Усебеларускага з’езда. Паводле яго даклада была прынята Трэцяя Устаўная грамата. Аўтар першага падручніка «Геаграфія Беларусі», вы-дадзенага ў 1919 г. Першы беларускі прафесар геаграфіі. У 1921 г. стаў адным з заснавальнікаў Таварыства беларускай школы |
| Развіццё адукацыі і навукі БССР у другой палове 1940-х — першай палове 1950-х гг. як састаўная частка працэсу пасляваеннага аднаўлення | |||
| Аднаўленне работы агульнааду-кацыйнай школы. Вышэйшыя і сярэдняя спецы-яльная школы Беларусі ў пер-шыя пасляваенныя гады. Адраджэнне і выхад на новыя рубяжы беларускай навукі | 1944 г. — пачаў дзейнасць Беларускі політэхнічны інстытут. 1944 г. — узнавіла дзейнасць Ака -дэмія навук БССР. 1944—1945 гг. — аднавіў заняткі Беларускі інстытут народнай гаспа-даркі. 1945 г. — створаны Беларускі тэа-тральны інстытут (у 1953 г. перайме-наваны ў тэатральна-мастацкі). 1948 г. — адкрыўся Мінскі педага-гічны інстытут замежных моў. | Купрэвіч Васіль Феафілавіч — беларускі навуковы дзеяч. Акадэмік АН БССР. Член-карэспандэнт АН СССР. Доктар біялагічных навук, прафесар, заслужаны дзеяч навукі БССР, якога шырока ведалі ва ўсім свеце. Герой Сацыялістычнай Працы. Абараніў доктарскую дысертацыю ў 1942 г. у блакадным Ленінградзе. Асноўнымі напрамкамі яго наву-ковай дзейнасці былі батаніка, глебазнаўства, фізіялогія. Займаўся | |
| 1949—1952 гг. — увядзенне абавяз-ковага сямігадовага навучання | філасофскай праблемай жыцця і смерці з пункту гледжання біялогіі | ||
| Білет 5 Утварзнне Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусі і Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Літвы і Беларусі: асаблівасці афармлення беларускай савецкай дзяржаўнасці | |||
| Утварэнне Савецкай Сацыя-лістычнай Рэспублікі Беларусі (ССРБ). Утварэнне Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Літвы і Беларусі | 24 снежня 1918 г. — прыняцце ра-шэння аб неабходнасці стварэння Бе-ларускай Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі. 30—31 снежня 1918 г. — VI Паў-ночна-Заходняя канферэнцыя РКП(б) у Смаленску. 16 студзеня 1919 г. — прыняцце рашэння аб уключэнні Віцебскай, Магілёўскай і Смаленскай губерняў у склад РСФСР; утварэнне ЛітБел. 1 студзеня 1919 г. — абвяшчэнне Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусі (ССРБ). 2—3 лютага 1919 г. — I Усебеларускі з’езд Саветаў, прыняцце першай Канстытуцыі ССРБ | Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусь (ССРБ) — дзяржаўнае ўтварэнне у межах Віцебскай, Гро-дзенскай, Мінскай, Магілёўскай і Смаленскай губерняў. Літоўска-Беларуская ССР (ЛітБел ССР) — дзяржаўнае ўтварэнне, якое ўзнікла ў лютым 1919 г. на тэрыторыі Мінскай, Віленскай, Гро-дзенскай, Ковенскай і часткі Сувал-каўскай губерняў. Насіла характар буфернай дзяржавы. Буферная дзяржава — дзяржава паміж дзвюма суседнімі краінамі, якая змяншае ці наогул здымае супярэчнасці паміж імі | Жылуновіч Зміцер Хведаравіч (Ціш-ка Гартны) — беларускі савецкі пісьменнік і грамадскі дзеяч, акадэмік АН БССР. Прымаў удзел у рэвалюцыі 1905 —1907 гг. 3 1 студзеня да 3 лютага ўзначальваў Часовы рабоча-сялянскі савецкі ўрад Беларусі. Пас-ля быў рэдактарам газеты «Савецкая Беларусь», часопіса «ГІолымя», ды-рэктарам Дзяржаўнага выдавецтва БССР. У гісторыю беларускай літа-ратуры ўвайшоў як паэт, празаік, дра-матург, публіцыст і крытык |
| Развіццё літаратуры і мастацтва БССР у другой палове 1940-х — першай палове 1950-х гг.: асаблівасці і тэмы творчасці | |||
| Умовы развіцця беларускай літаратуры. Тэма вайны і адлюстраван-не мірнага жыцця ў творах беларускіх пісьменнікаў. Беларускі тэатр. Музычнае жыц-цё. Выяўленчае мастацтва | 1947 г. — выйшла паэма Якуба Ко-ласа «Рыбакова хата», за якую ён атрымаў Дзяржаўную прэмію СССР. 1954 г. — Якуб Колас завяршыў ра-боту над трылогіяй «На ростанях». 1944 г. — адкрыў сезон Дзяржаўны тэатр оперы і балета БССР. 1952 г. — створаны новы музычны калектыў — Дзяржаўны акадэмічны народны хор БССР на чале з Генадзем Цітовічам. 3 ліпеня 1954 г. — у Мінску адкрыты манумент Перамогі ў гонар воінаў Савецкай Арміі і партызан, якія загінулі ў гады Вялікай Айчыннай вайны | Прынцып партыйнасці — прын-цып, пры якім дзеячы культуры павінны былі кіравацца ідэалогіяй Камуністычнай партыі, зыходзіць з яе патрабаванняў і прадвызначэнняў | Чорны Кузьма — «Млечны Шлях», Лынькоў Міхась — «Векапомныя дні», Шамякін Іван — «Глыбокая плынь», Мележ Іван — «Мінскі напра-мак», Кучар Алесь — «Заложнікі», Макаёнак Андрэй — «Выбачайце, калі ласка!», Крапіва Кандрат — «Мілы чалавек», Куляшоў Ар-кадзь — паэмы «Сцяг брыгады», «Новае рэчышча», «Грозная пушча», Волкаў Валянцін — карціна «Мінск. 3 ліпеня 1944 года», Зайцаў Яўген -карціна «Абарона Брэсцкай крэпасці ў 1941 годзе», Сухаверхаў Уладзі-мір — карціна «За родную Бела- русь» |
| Білет 6 Беларусь ва ўмовах Польска-савецкай вайны 1919—1920 гг. Другое абвяшчэнне Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусі. Рыжскі мірны дагавор | |||
| Наступленне польскіх войск у Беларусі. Асноўныя напрамкі барацьбы з польскімі інтэрвентамі. Разгортванне партызанскага руху. Беларуская Камуністычная арганізацыя. Ваенныя дзеянні на польска-савецкім фронце ў 1920 г. Дэкларацыя аб абвяшчэнні незалежнасці Савецкай Сацыя-лістычнай Рэспублікі Беларусі 31 ліпеня 1920 г. Рыжскі мірны дагавор і яго вынікі для Беларусі. 18 сакавіка 1921 г. | Люты 1919 г. — кастрычнік 1920 г. — Польска-савецкая вайна. Люты 1919 г. — буйнамаштабнае наступленне польскіх войск на тэры-торыю Беларусі. Кастрычнік 1919 г. — наступленне польскіх войск спынена на лініі За-ходняй Дзвіны (Полацк—Лепель— Барысаў), затым на поўдзень па рацэ Бярэзіна. 31 ліпеня 1920 г. — прыняцце Дэкларацыі аб абвяшчэнні неза-лежнасці Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусі (ССРБ), другое абвяшчэнне ССРБ. 18 сакавіка 1921 г. — Рыжскі мірны дагавор паміж Савецкай Расіяй, Украінай і Полынчай | Акупацыя — захоп войскамі ад-ной дзяржавы тэрыторыі або часткі тэрыторыі іншай дзяржавы, яісі су-праваджаецца ўсталяваннем уласнай адміністрацыі і законаў. Паланізацыя — сістэма мерапры-емстваў па асіміляцыі беларускага народа. Беларуская камуністычная аргані-зацыя (БКА) — утварылася 1 студзеня 1920 г. у Мінску на чале з У. М. Ігна-тоўскім у выніку адколу ад партыі беларускіх эсэраў. Мела на мэце адра-джэнне савецкай улады ў Беларусі. Рыжскі мірны дагавор — мірны дага-вор, па якім да Полынчы адыходзілі вялізныя тэрыторыі Заходняй Укра-іны і Заходняй Беларуеі. «Лінія Керзана» — умоўная назва лініі па тэрыторыі Беларусі ад Брэста да Гродна, якая вызначыла ў перыяд паміж дзвюма сусветнымі войнамі ўсходнюю граніцу Польшчы | Луцкевіч А. I. — беларускі палітычны і грамадскі дзеяч, публіцыст, літара-турны крытык, гісторык, лінгвіст, выдавец. Разам з братам Іванам быў сярод заснавальнікаў Беларускай сацыялістычнай грамады. 3 верасня 1918 г. - старшыня ўрада БНР. Ластоўскі В. Ю. — беларускі грамад-скі і палітычны дзеяч, пісьменнік, гісторык, філолаг, літаратуразнавец, этнограф, са снежня 1919 г. — стар-шыня ўрада БНР. Ігнатоўскі У. М. — беларускі грамад-скі і палітычны дзеяч, гісторык, з канца лютага 1920 г. - кіраўнік Бе-ларускай камуністычнай арганізацыі (БКА) |
| БССР у другой палове 1950-х — 1980-я гг.: асноўныя этапы і напрамкі рэфармавання грамадства | |||
| Курс на рэфармаванне савец-кага грамадства ў другой па-лове 1950-х — першай палове 1960-х гг. Узмацненне ролі партыйных органаў і нарастанне кансерва-тызму ў кіраўніцтве краінай. Паступовае зніжэнне тэмпаў гаспадарчага развіцця | 1956—1965 гг. — перыяд «адлігі». Другая палова 1950-х—1970-я гг. — станаўленне індустрыяльнага гра-мадства. Другая палова 1960-х—першая па-лова 1980-х гг. — перыяд паступо-вага наспявання застойных з’яў у палітычным і эканамічным жыцці грамадства. 1978 г. — прыняцце Канстытуцыі БССР. 1985—1991 гг. — палітыка перабу-довы. 26 красавіка 1986 г. — аварыя на Чарнобыльскай АЭС | «Хрушчоўская адліга» — перыяд другой паловы 1950-х — першай па-ловы 1960-х гг., вызначаўся змякчэн-нем палітычнага рэжыму, пачаткам аднаўлення добрага імя нявінна па-цярпелых ад палітычных рэпрэсій, пераменамі ў грамадскім і культур- ным ЖЬІЦЦІ | Мазураў К. Т. — першы сакратар ЦК КПБ у 1956—1965 гг. Машэраў П. М. — першы сакратар ЦК КПБ у 1965—1980 гг. |
| Білет 7 Беларусь у міжваенны перыяд: асноўныя нанрамісі станаўлення савецкага сацыялісгычнага грамадства | |||
| Асаблівасці палітычнай сітуа-цыі ў Беларусі ў міжваенны пе-рыяд. Развіццё БССР у гады сацыялістычнай рэканструкцыі народнай гаспадаркі | 1921—1939 гг. — перыяд ажыццяў-лення ў Беларускай ССР новай эка-намічнай палітыкі і будаўніцтва са-вецкага сацыялістычнага грамад-ства. 1924 і 1926 гг. — узбуйненні тэры-торыі БССР. 1936 г. — прыняцце Канстытуцыі СССР. 1937 г. — прыняцце Канстытуцыі БССР | Сацыялістычнае грамадства — гра-мадства, створанае ў СССР і БССР у канцы 30-х гг., характэрнымі рысамі якога былі аднапартыйная сістэма, усеўладдзе партыйна-дзяржаўнай на-менклатуры, абмежаванне дэмакра-тычных пачаткаў у жыцці грамад-ства, дзяржаўнае планаванне развіцця эканомікі, сацыяльнай сферы і куль-туры, адсутнасць эксплуататарскіх класаў і капіталістычнай эксплуатацыі чалавека чалавекам, панаванне ў свядомасці болыпай часткі насель-ніцтва марксісцка-ленінскай ідэалогіі | |
| Удзел БССР у заснаванні і дзейнасці ААН | |||
| Савецкая стратэгія ў адносінах да ААН. Уключэнне БССР у склад краін-заснавальніц ААН. Выхад БССР на міжнародную арэну | 1944 г. — стварэнне ў кожнай рэспубліцы СССР, у тым ліку ў БССР, міністэрстваў замежных спраў і аба-роны. Красавік 1945 г. — Міжнародная канферэнцыя ў Сан-Францыска, скліканая для заснавання ААН, пры-няла рашэнне аб уключэнні БССР і УССР у лік краін-заснавальніц гэтай арганізацыі. 26 чэрвеня 1945 г. — падпісанне Ста-тута ААН. 30 жніўня 1945 г. — Статут ААН ратыфіціраваны (зацверджаны) Вярхоўным Саветам БССР. 1951 г. — зацверджаны новы Дзяржаўны сцяг рэспублікі | Арганізацыя Аб’яднаных Нацый (ААН, ІІпііесі Ыаііопз) — міжна-родная арганізацыя, створаная для падтрымання і ўмацавання міжнароднага міру і бяспекі, развіцця супрацоўніцтва паміж дзяржавамі. Асновы яе дзейнасці і структура распрацоўваліся ў гады Другой су-светнай вайны кіруючымі ўдзель-нікамі антыгітлераўскай кааліцыі | Грамыка Андрэй Андрэевіч •— кіраўнік савецкай дэлегацыі на кан-ферэнцыях па стварэнні Арганізацыі Аб’яднаных Нацый. У І946—1948 гг. займаў пасаду пастаяннага прад-стаўніка СССР у Савеце Бяспекі ААІІ. Яму належыць рашаючая роля ў вырашэнні пытання аб уключэнні БССР у склад дзяржаў-заснавальніц ААН. У 1957—1985 гг. — міністр замежных спраў СССР. Двойчы ўзна-гароджаны зоркай «Герой Сацыя-лістычнай Працы» |
| Білет 8 БССР у гады новай эканамічнай палітыкі: асаблівасці сацыяльна-эканамічнага становішча | |||
| Сацыяльна-эканамічнае ста-новішча Беларусі пасля Пер-шай сусветнай і Грамадзянскай войнаў. | 16 студзеня 1921 г. — заключэнне Дагавора аб ваенным і гаспадарчым саюзе паміж РСФСР і БССР. | Новая эканамічная палітыка (нэп) — комплекс мер, якія прадугледжвалі выкарыстанне таварна-грашовых адносін, гаспадарчага. разліку і адмо- | Прышчэпаў Дзмітрый Філімонавіч — дзяржаўны і грамадскі дзеяч, народ-ны камісар земляробства Савецкай Беларусі ў 1920-я гг. Прыхільнік |
| Пераход да новай эканамічнай палітыкі. Погляды Дз. Ф. Прышчэпава на. шляхі пераўтварэнняў у вёсцы. Уплыў нэпа на развіццё сель-скай гаспадаркі, прамысловасці, транспарту | Сакавік 1921 г. — прыняцце рашэн-ня на X з’ездзе РКП(б) аб увядзенні новай эканамічнай палітыкі (нэпа). 1922—1924 гг. — правядзенне грашо-вай рэформы, увядзенне ў абарачэнне забяспечанага золатам чырвонца | ву ад практыкі «ваеннага камунізму», садзейнічала адраджэнню гаспадаркі і павышэнню жыццёвага ўзроўню насельніцтва. Харчпадатак — элемент новай эканамічнай палітыкі, які прыйшоў на змену харчразвёрстцы. ГІамер харчпадатку вылічваўся з плошчы пасеваў і аб’яўляўся сялянам яшчэ да пачатку сельскагаспадарчых работ. Гаспадарчы разлік — форма гаспа-дарання, пры якой прадпрыемствы пакрываюць выдаткі за кошт свайго прыбытку. «Прышчэпаўшчына» — напрамак у аграрнай палітыцы (па прозвішчы нар-кама земляробства БССР Дз. Ф. Прыш-чэпава), згодна з якім стаўка рабі-лася на развіццё хутарской сістэмы | нэпа, стварэння хутарской сістэ-мы земляробства і вытворчай кааперацыі. Праціўнік сілавых мета-даў пры правядзенні калектыві-зацыі, што неўзабаве стала галоў-ным абвінавачваннем у «Прышчэ-паўшчыне» |
| Грамадска-палітычнае жыццё БССР у другой палове 1950-х — першай палове 1960-х гг.: асноўныя напрамкі дэмакратызацыі | |||
| Змены ў грамадска-палітычным жыцці. Кіраўнічая роля Камуністычнай партыі. Саветы дэпутатаў працоўных у грамадска-палітычным жыцці. Камсамол і прафсаюзы ў грамадска-палітычным жыцці. Палітыка дзяржавы ў адносінах да канфесій | 28 ліпеня 1954 г. — пастанова ЦК КПБ «Аб стане і мерах паляпшэн-ня навукова-атэістычнай прапаганды ў рэспубліцы». 1955 г. — зацверджаны Дзяржаўны гімн БССР. 1956 г. — X з’езд КПСС | Рэабілітацыя — аднаўленне добрага імя і правоў нявінна асуджаных у папярэднія гады | Мазураў Кірыла Трафімавіч — са- вецкі партыйны і дзяржаўны дзеяч. Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны. Герой Сацыялістычнай Працы. Стар-шыня Савета Міністраў БССР у 1953— 1956 гг. Першы сакратар ЦК КПБ у 1956—1965 гг. Пад яго кіраўніцтвам партыйная арганізацыя Беларусі ажыццяўляла меры па пераадоленні наступстваў культу асобы Сталіна |
| Білет 9 Грамадска-палітычнае жыццё БССР у 1920-я гг.: дэмакратызацыя і ўдзел у стварэнні СССР | |||
| Дэмакратызацыя грамадска-палітычнага жыцця. Удзел БССР ва ўтварэнні Саю-за ССР. Узбуйненне тэрыторыі БССР у 1924 і 1926 гг. Канстытуцыя БССР 1927 г. | 1924 г. — першае ўзбуйненне тэрыторыі БССР, калі ў яе склад увайшло болыд за 10 паветаў Віцеб-шчыны, Магілёўшчыны і Гомель-шчыны. 1926 г. — другое ўзбуйненне тэры-торыі БССР, калі да яе далучыліся Гомельскі і Рэчыцкі паветы. | Аднапартыйная палітычная сістэ-ма — палітычная сістэма, якая пра-дугледжвае манаполію палітычнай улады, існаванне толькі адной палі-тычнай партыі. ІІрафсаюзы — прафесійныя саюзы, задачай якіх была абарона інтарэсаў пралетарыяту. | Чарвякоў Аляксандр Рыгоравіч — палітычны і дзяржаўны дзеяч, удзельнік Кастрычніцкай рэвалюцыі ў Петраградзе. У ліку 5 членаў Ча-совага рабоча-сялянскага савецкага ўрада Беларусі 1 студзеня 19.19 г. падпісаў у Смаленску Маніфест аб абвяшчэнні ССРБ. У 1919 г. — |
| 14—18 снежня 1922 г. — IV Усебела-рускі з’езд Саветаў, на якім было прынята рашэнне аб неабходнасці ўтварэння Саюза ССР і далучэння да яго БССР. 30 снежня 1922 г. — правядзенне I з’езда Саветаў СССР у Маскве, прыняцце Дэкларацыі і Дагаво-ра аб утварэнні Саюза Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік. Дагавор аб утварэнні СССР заключылі суве-рэнныя савецкія рэспублікі: БССР, РСФСР, УССР і ЗСФСР (Закаўказ-ская Савецкая Федэратыўная Са-цыялістычная Рэспубліка). 1927 г. — прыняцце Канстытуцыі БССР, зацвярджэнне назвы дзяржа-вы — Беларуская Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка, Дзяржаўнага герба і сцяга Беларускай ССР | Федэрацыя — форма дзяржаўнага ўладкавання, пры якой дзяря^авы (штаты, землі, рэспублікі і інш.), якія ўтвараюць саюз, падпарадкоўваюцца адзінаму цэнтру і захоўваюць са-мастойнасць у вырашэнні асобных пытанняў унутранай палітыкі. Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік (СССР) — шматнацыя-нальная сацыялістычная дзяржава, утвораная ў 1922 г., якая складалася з саюзных рэспублік, якія паводле Канстытуцыі з’яўляліся суверэннымі дзяржавамі | народны камісар асветы ССРБ, намеснік наркама асветы Літоўска-Беларускай ССР, начальнік паліт-аддзела Гомельскага ўмацаванага раёна. У 1920—1924 гг. — стар-шыня ЦВК і СНК БССР, у 1924--1937 гг. — старшыня ЦВК БССР. 3 пачатку 1930-х гг. падвяргаўся неабгрунтаваным абвінавачванням у скажэнні генеральнай лініі партыі | |
| Сацыяльна-эканамічнае развіццё БССР у другой палове 1950-х — першай палове 1960-х гг.: фарміраванне прамысловага і сельскагаспадарчага комплексаў | |||
| Фарміраванне прамысловага комплексу БССР. Вынікі развіцця сельскай гаспадаркі рэспублікі. Умовы жыцця насельніцтва | Другая налова 1950-х — першая палова 1960-х гг. — разгортванне навукова-тэхнічнай рэвалюцыі. 1957 г. — уводзілася новая сістэма кіравання прамысловасцю і будаў-ніцтвам па тэрытарыяльным прын-цыпе на аснове эканамічных адміні-страцыйных раёнаў, стварэнне саў-наргасаў. 1958 г. — выпуск перпіых кар’ерных самазвалаў на БелАЗе ў Жодзіне. 1960 г. — у Мінску на заводзе элек-тронных вылічальных машын была зроблена ЭВМ «Мінск—1». 1962 г. — пачаў выпускаць прадук-цыю Мінскі завод халадзільнікаў. 1964 г. — атрымана першая прамыс-ловая нафта ў раёне Рэчыцы | Меліярацыя — прыстасаванне зямлі для сельскагаспадарчага выкары-стання. Валюнтарызм — палітычны напра-мак, пры якім воля кіруючай асобы ці выканаўчых улад лічыцца вызначаль-най асновай грамадскага развіцця. Урбанізацыя — колькасны рост гарадоў і павелічэнне гарадскога насельніцтва | Арлоўскі Кірыл Пракопавіч — Герой Савецкага Саюза і Герой Сацыялістычнай ГІрацы. У 1943 г. у баі быў цяжка паранены, страціў правую руку, пальцы на левай руцэ і слых. У 1944 г. калгаснікі абралі свайго земляка старшынёй калга-са «Рассвет» Кіраўскага раёна. Дзя-куючы яго вялікім намаганням і ўменню арганізаваць калектыўную працу вяскоўцаў калгас пад яго кіраўніцтвам у сціслы тэрмін выйшаў у лік вядучых у рэспубліцы сельска-гаспадарчых прадпрыемстваў |
| Білет 10 Палітыка беларусізацыі: асаблівасці нацыянальных адносін і асноўныя мерапрыемствы | |||
| Беларусізацыя — састаўная частка савецкай нацыянальнай палітыкі. Асноўныя мерапрыемствы палі-тыкі беларусізацыі. Вынікі і значэнне палітыкі бела-русізацыі | 1922 г. — утварэнне Інстытута бела-рускай культуры (Інбелкульту), 1920 г. — утварэнне выдавецтва «Бе-ларусь». 1922 г. — утварэнне кааператыўнага выдавецтва «Белтрэстдрук» | Беларусізацыя — палітыка нацыя-нальна-дзяржаўнага і нацыянальна-культурнага будаўніцтва ў БССР у 1920-я гг. Інстытут беларускай культуры (Інбел-культ) — вышэйшая шматгаліновая навукова-даследчая ўстанова, першая ў гісторыі Беларусі. Інстытут быў за-снаваны 30 студзеня 1922 г. у Мінску на базе Навукова-тэрміналагічнай камісіі Наркамасветы БССР. Карэнізацыя — павышэнне ролі асоб карэннай нацыянальнасці ў грамад-ска-палітычным жыцці рэспублікі; вылучэнне кадраў з карэннага насельніцтва на партыйную, савец-кую, гаспадарчую і грамадскую ра-боту | Ігнагоўскі Усевалад Макаравіч — беларускі гісторык і грамадскі дзеяч. Да кастрычніка 1917 г. — член партыі эсэраў. У 1919—1920 гг. змагаўся ў падполлі супраць польскіх акупантаў. У 1914—1920 гг. працаваў выкладчы-кам Мінскага настаўніцкага (педага-гічнага з 1919 г.) інстытута. У 1920— 1921 гг. — наркам земляробства, у 1921—1926 гг. — наркам асветы БССР. Прафесар БДУ, дэкан факультэ-таў грамадскіх навук і педагагіч-нага, намеснік рэктара ўніверсітэта. 3 1926 г. — старшыня Інбелкульту. У 1929—1931 гг. — першы прэзідэнт Беларускай акадэміі навук. Напісаў шэраг навуковых прац: «Кароткі на-рыс гісторыі Беларусі», «Гісторыя Беларусі ў XIX і пачатку XX ст.», «1863 год на Беларусі» |
| Курс на паскарэнне сацыяльна-эканамічнага развіцця БССР у другой палове 1980-х гг.: асноўныя напрамкі і спробы рэалізацыі | |||
| Курс на паскарэнне сацыяльна-эканамічнага развіцця. Перавод прадпрыемстваў на самафінансаванне і гасразлік. Пагаршэнне становішча ў сель-скай гаспадарцы. Чарнобыльская катастрофа | 1970-я — першая палова 1980-х гт. — зніжэнне паказчыкаў сацыяльна-эканамічнага развіцця БССР. 26 красавіка 1986 г. — аварыя на Чар-нобыльскай атамнай электрастанцыі. 1988 г. — у беларускім сектары 30-кіламетровай зоны адсялення вакол ЧАЭС створаны Палескі радыя-цыйна-экалагічны запаведнік. 1989 г. — прынята доўгатэрміновая Дзяржаўная праграма ліквідацыі вы-нікаў аварыі. 1990 г. — прыняты Закон «Аб улас-насці», які прадугледжваў прыват-ную, калектыўную і дзяржаўную ўласнасць. 1991 г. — прыняты Закон «Аб сялян-скай (фермерскай) гаспадарцы» | Інтэнсіўны шлях развіцця эканомі-кі — развіццё эканомікі на аснове павелічэння якасных паказчыкаў за кошт выкарыстання найноўшых дасягненняў навукі і тэхнікі, прыя-рытэтнага развіцця машына.буда-вання як базы гэтага працэсу, росту прадукцыйнасці працы. Самафінансаванне — метад гаспа-дарання, пры якім прадпрыемства не атрымлівае фінансавых сродкаў з дзяржаўнага бюджэту, а зарабляе грошы самаетойна, за кошт сваёй вытворчасці і рэалізацыі яго вырабаў. Інфляцыя — абясцэньванне папяро-вых грошай, гэта значыць падзенне іх пакупной здольнасці ў выніку па-вышэння цэн на тавары і паслугі | Ігнаценка Васіль Іванавіч — жы-хар Брагіна, кіраўнік атрада пажар-нікаў, які лакалізаваў пажар на ад-ным з блокаў Чарнобыльскай АЭС. Ён атрымаў вострае паражэнне прамянёвай хваробай. Пасмяротна ўзнагароджаны савецкім ордэнам Чырвонага Сцяга, а ў 2006 г. за гераічны подзвіг у імя жыцця цяпе-рашніх і будучых пакаленняў яму прысвоена званне Героя Украіны |
| Білет 11 Адукацыя, навука і культура БССР у 1920-я гг.: умовы развіцця і дасягненні | |||
| Ліквідацыя маса-вай непісьменнас-ці дарослага на-сельніцтва. Ста-наўленне сістэмы адукацыі ў БССР. Беларуская наву-ка. Даследаванні беларускага этна-су, яго гісторыі і культуры. Літаратура і ма-стацтва | 1920-я гг. — станаўленне жанру рамана ў белару-скай літаратуры. 1921 г. — адкрьтты Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт. 1922 г. — створаны Інс.тытут беларускай культуры (Інбелкульт). 1922 г. — надрукава-на трохтомнае выданне «Беларусы» Я. Карскага, якое лічыцца энцыклапе-дыяй беларусазнаўства. 1923 г. — мастак Валянцін Волкаў напісаў карціну «К. Каліноўскі». Яна мела вялікі поспех. В. Волкаў быў вядомы як аўтар манументальных карцін, прысвечаных ба-рацьбе за ўстанаўленне і ўмацаванне савецкай улады. Сярод іх — вя-домая карціна «Парты-заны». 1926 г. — уведзена ўсе-агульнае абавязковае на-вучанне дзяцей ад 8 да 11 гадоў. 1926 г. — у БССР аформілася таварыства « Прэч непісьменнасць ». Яго старшынёй быў абра-ны А. Р. Чарвякоў. | Беларускі першы дзяржаўны тэатр (з 1926 г. — БДТ-1, з а р а з — Нацыянальны акадэмічны тэатр імя Янкі Купалы). Станаўленне тэатра адбывалася пад кіраўніцтвам выдатнага беларускага рэжы-сёра Еўсцігнея Міровіча. У 1923 г. на сцэне тэатра ішла драма «Каетусь Каліноўскі», пастаўленая Е. Міровічам. Шырокую вядомасць надалі тэатру спектаклі «Паўлінка» і «Тутэйшыя» па п’есах Янкі Купальі. Беларускі другі дзяржаўны тэатр (БДТ-2, адкрыўся ў Віцебску ў 1926 г. Зараз — Нацыянальны акадэмічны тэатр імя Якуба Коласа). У гэты час тут працавала вы-датная актрыса Стэфанія Станюта. Беларускі дзяржаўны ван-дроўны тэатр (1926—1932) пад кіраўніцтвам Уладзісла-ва Галубка працягваў тра-дыцыі батлейкі і першага ў Беларусі прафесійнага тэа-тра Ігната Буйніцкага. Тэатр утвораны з тэатральнай гру-пы У. Галубка | Пічэта Уладзімір Іванавіч — беларускі гісторык-славіст, выпускнік Маскоўскага дзяржаўнага ўніверсітэта, першы рэктар Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта, адзін з арганізатараў Інбелкульта і АН БССР. Яму належаць навуковыя працы па старажытнай і сярэдне-вяковай гісторыі Беларусі, асаблівасцях гістарычнага развіцця Заходняй Украіны і Заходняй Беларусі, аграр-най рэформе Жыгімонта II Аўгуста ў Вялікім Кня-стве Літоўскім, вышэйшай школе Беларусі ў мінулым і інш. Доўнар-Запольскі Мітрафан Віктаравіч — дзеяч белару-скай гісторыі і культуры, доктар гістарычных навук, прафесар, фалькларыст і этнограф. Найбольш буй-ныя яго навуковыя працы прысвечаны пераважна сацыяльна-эканамічнай гісторыі Беларусі і Літвы. У працах па этнаграфіі ён з асаблівай увагай вывучаў беларускае вяселле і вясель-ныя песні, сямейнае звычаё-вае права. Збіраў і вывучаў беларускі фальклор. |
| Карскі Яўхім Фёдаравіч — выдатны вучоны, філолаг-славіст, заснавальнік беларускага мовазнаўства, філалогіі і фалькларыстыкі. Жылуновіч Зміцер Хведаравіч (Цішка Гартны) — раман «Сокі цаліны». Якуб Колас — паэмы «Новая зямля» і «Сымон-музыка», трылогія «На ро-станях». Янка Маўр —аповесць «Чалавек ідзе». Філіповіч Міхаіл — мастак, у 1920-я гг. ім былі створаны карціны «Бітва на Нямізе», «Ноч на Івана Купалу», «ІІаўстанне К. Каліноўскага» і інш. | |||
| Народная гаспадарка БССР у другой палове 1960-х — першай палове 1980-х гг.: асноўныя напрамкі і шляхі развіцця | |||
| ІІравядзенне эканамічнай рэформы 1965 г. і яе вынікі. Прамысловае развіццё БССР у 1970-я — першай палове 1980-х гг. Становішча ў сельскай га-спадарцы. Узровень жыцця народа | 1963 г. — праз тэрыторыю БССР прайшоў нафтаправод «Дружба». 1965 г. — па ініцыятыве тагачасна-га старшыні Савета Міністраў СССР А. М. Касыгіна была распачата эканамічная рэформа. 1966—1970 гг. — восьмая пяцігодка, самая выніковая ў пасляваенны пе-рыяд. 1967 г. — рабочыя і служачыя былі пераведзены на пяцідзённы працоўны тыдзень з двума выхаднымі днямі. 1971—1975 гг. — дзявятая пяцігодка, за гады якой у строй уведзена болын за 90 новых буйных прамысловых прадпрыемстваў: нафтаперанрацоўчы завод у Мазыры, металургічны завод у Жлобіне, шынны камбінат у Ба-бруйску, чацвёрты калійны камбінат у Салігорску. 1982 г. — распрацавана і прынята Харчовая праграма СССР. 1984 г. — здадзена ў эксплуатацыю першая лінія Мінскага метрапалітэна | Ваенна-прамысловы комплекс — саюз абароннай прамысловасці, арміі і звя-заных з імі дзяржаўнага апарату і навукі. Гаспадарчы разлік — мегад гаспадаран-ня, пры якім даходы, што атрымлівае прадпрыемства ад рэалізацыі сваёй прадукцыі, павінны гіакрываць і пера-вышаць яго выдаткі на вытворчасць. Дэфіцыт — недахоп тавараў першай неабходнасці. Меліярацыя — сістэма арганізацыйна-гаспадарчых мерапрыемстваў па карэн-ным паляпшэнні зямельных рэеурсаў з мэтай іх найбольш эфектыўнага вы-карыстання. Стагнацыя — застой у развіцці са-цыяльна-эканамічнай сферы. Хімізацыя сельскай гаспадаркі — уня-сенне ў глебу штучных угнаенняў. Экстэнсіўны шлях развіцця эканомікі — развіццё эканомікі за кошт апераджаль-нага ўцягвання матэрыяльных і працоў-ных рэсурсаў пры істотным падзенні тэмпаў росту прадукцыйнасці працы. | Куніцкая Надзея Іванаўна — славуты механізатар саўгаса «Лагаза» Лагой-скага раёна, Герой Сацыялістычнай Працы. У 1972 г. атрымала імянньх трактар «Беларус» з завадскім ну-марам 1000000 і працавала на ім да 80-гадовага ўзросту. Андрэеў Анатоль Яўгенавіч — міністр аўтамабільнага транспарту Белару-скай ССР у 1963—1984 гг. У 1976 г. за заслугі ў развіцці аўтамабільнага транспарту і актыўную грамадскую дзейнасць яму было прысвоена званне Героя Сацыялістычнай Працы |
| Экалогія — навука аб узаемаадносінах раслінных і жывёльных арганізмаў з навакольным асяроддзем, у тым ліку ўзаемаадносінах чалавека і прыроды | |||
| Білет. 12 Індустрыялізацыя ў БССР: асаблівасці правядзення і вынікі | |||
| Паступовае згортванне новай эканамічнай палі-тыкі. Пераход да планавай дзяржаўнай эканомікі. Прычыны правядзення індустрыялізацыі ў БССР. Асаблівасці правядзення індустрыялізацыі ў Бела-рускай ССР. Формы працоўнай ак-тыўнасці рабочага кла-са і іх уплыў на развіццё эканомікі. Вынікі ажыццяўлення індустрыялізацыі ў Бела-рускай ССР | 1925 г. — на XIV з’ездзе Усе-саюзнай Камуністычнай партыі (бальшавікоў) прынята рашэнне аб правядзенні палітыкі сацыялістычнай індустрыялізацыі. 1928—1929 гг. — у гады першай пяцігодкі пачалі працаваць швейная фабрыка «Сцяг індустрыялізацыі» і панчошна-трыкатажная фабрыка імя КІМ (Камуністычнага Інтэрнацыяналу моладзі) у Віцебску, Магілёўская фа-брыка штучнага валакна, Бабруйскі і Гомельскі дрэваапрацоўчыя камбі-наты, завод сельскагаспадарчых ма-шын у І’омелі і інш. 1933—1937 гг. — другая пяцігодка. 1935 г. — урад СССР за поспехі ў эканамічным развіцці ўзнагародзіў БССР ордэнам Леніна. 1938—1941 гт. — трэцяя пяцігодка, не завершана ў сувязі з пачаткам Вялікай Айчыннай вайны | Індустрыялізацыя — працэс стварэн-ня буйной машыннай вытворчасці ў прамысловасці і іншых галінах народ-най гаспадаркі. Пяцігодка — пяцігадовы план развіцця народнай гаспадаркі. Стаханаўскі рух — сацыялістычнае спаборніцтва, якое атрымала назву ад імя яго пачынальніка А. Г. Стаханава, які перавысіў норму здабычы вугалю за адну смену ў 14 разоў | |
| Грамадска-палітычная сістэма БССР у другой палове 1960-х — першай палове 1980-х гг.: характэрныя рысы і асаблівасці | |||
| Грамадска-палітычная сістэма і яе характар. Удзел насельніцтва БССР у грамадскім жыцці краі-ны. Узаемаадносіны дзяржавы і рэлігійных канфесій | 1965—1980 гг. — Першым сакратаром ЦК КПБ быў П. М. Машэраў. 1977 г. — прыняцце Канстытуцыі СССР, якая атрымала неафіцыйную назву «Канстытуцыя развітога сацыялізму». 1978 г. — прыняцце Канстытуцыі БССР. У адпаведнасці з шостым ар-тыкулам Канстытуцыі Камуністыч-ная партыя Беларусі абвяшчалася кіруючай і накіроўваючай сілай у грамадстве | У межах канцэпцыі «развітога сацыя-лізму» развівалася ідэя аб фарміраванні ў межах СССР новай супольнасці — савецкага народа. Сюды ўключалася і ўсё насельніцтва ВССР. Узнікненне супольнасці стала вынікам развіцця на-цый і нацыянальных адносін у Савецкім Саюзе. Пры гэтым фарміраваліся такія агульныя прыкметы савецкага наро-да, як савецкі патрыятызм і агульная камуністычная ідэалогія | Машэраў Пётр Міронавіч — першы сакратар ЦК КПБ у 1965—1980 гг. Адзін з арганізатараў і кіраўнікоў патрыятычнага падполля і парты-занскага руху ў Беларусі ў гады Вялікай Айчыннай вайны. Герой Са-вецкага Саюза. Карыстаўся вялікай павагай у насельніцтва за прастату ў абыходжанні, даступнасць, дэма-кратычнасць. Герой Сацыялістычнай Працы. |
| Чэпік Мікалай Пятровіч — ураджэнец Пухавіцкага раёна, удзельнік вайны ў Афганістане, старшы сяржант. Каб не трапіць у палон, падарваў міну і знішчыў душманаў, але загінуў і сам. У 1980 г. яму пасмяротна прысвоена званне Героя Савецкага Саюза | |||
| Білет 13 Калектывізацыя сельскай гаспадаркі ў БССР: прычыны, асаблівасці, вынікі | |||
| Прьгчыны і асаблівасці пра-вядзення калектывізацыі ў БССР. Пераход да суцэльнай калектывізацыі сельскай гаспадаркі і фарсіраванне яе тэмпаў. Палітыка дзяржавы ў адносінах да кулакоў. Вынікі калгаснага будаў-ніцтва | Снежань 1927 г. — на XV з’ездзе Усесаюзнай Камуністычнай партыі (бальшавікоў) прынята рашэнне аб правядзенні палітыкі калектывізацыі сельскай гаспадаркі. 1928—1929 гг. — «хлебны крызіс». 1929 г. — калектывізацыя становіцца галоўнай лініяй Камуністычнай партыі ў вёсцы. 1929 г. — тэарэтычным абгрунта-ваннем палітыкі суцэльнай калекты-візацыі стаў артыкул I. В. Сталіна «Год вялікага пералому». Сакавік 1930 г. — артыкул I. В. Сталіна «Галавакружэннне ад поспехаў», у якім адзначаліся скрыўленні пар-тыйнай лініі ў калгасным руху. 1930 г. — у мястэчку Койданава (ця-пер — Дзяржынск) створана першая МТС у БССР. 1932—1933 гг. — у СССР і БССР быў уведзены пашпартны рэжым | Калектывізацыя — аб’яднанне інды-відуальных гаспадарак сялян у буйныя калектыўныя гаспадаркі (калгасы). МТС — машынна-трактарныя станцыі, ствараліся для забеспячэння калгасаў тэхнікай. «Дваццаціпяцітысячнікі» — 25 тыс. перадавых рабочых, якія па рашэнні партыі пасылаліся з горада ў вёску ў якасці арганізатараў калгасаў. Працадні — адпрацаваныя дні, па якіх вёўся ўлік працы | |
| Беларуская літаратура ў другой палове 1950-х — 1980-я гг.: умовы развіцця і тэматыка творчасці | |||
| Умовы развіцця белару-скай літаратуры. Тэма Вялікай Айчыннай вайны ў творах беларускай літаратуры. Гістарычная тэматыка ў беларускай літаратуры. Беларуская паэзія | 1989 г. — створана Таварыства белару-скай мовы імя Францыска Скарыны | Метад сацыялістычнага рэалізму — мастацкі метад, які адлюстроўваў у літа-ратуры і мастацтве рэаліі жыцця, звя-заныя з будаўніцтвам савецкага сацыя-лістычнага ладу. Савецкі народ — новая гістарычная су-польнасць людзей. | Чыгрынаў Іван — «Плач перапёлкі», «Апраўданне крыві». Навуменка Іван — «Сасна пры даро-зе», «Вецер у соснах», «Сорак трэці». Адамовіч Алесь — дылогія «Партыза-ны» і «Хатынская аповесць». Быкаў Васіль — народны пісьменнік БССР, Герой Сацыялістычнай Працы. |
| Прынцып партыйнасці — патрабаванне да дзеячаў культуры прытрымлівацца ідэалогіі, якую праводзіць Камуністычная партыя, зыходзіць з патрабаванняў і прадвызначэнняў гэтай ідэалогіі. Таварыства беларускай мовы (ТБШ) — добраахвотная масавая грамадская арганізацыя, у якой аб’ядналіся гра-мадзяне, каб займацца культурна-асветніцкай дзейнасцю ў галіне адра-джэння беларускай мовы ў Беларусі і праз яе — усёй беларускай нацыяналь-най культуры | У яго творах «Жураўліны крык», «Альпійская балада», «Трэцяя раке-та», «Сотнікаў», «Абеліск», «Дажыць да світання», «Пайсці і не вярнуцца», «Знак бяды» паказаны звычайны чала-век ва ўмовах вайны, для якога што-дзённы гераізм стаў нормай паводзін. Брыль Янка —«Птушкі і гнёзды». Мележ Іван — «Людзі на балоце». Караткевіч Уладзімір — «Каласы пад сярпом тваім», «Дзікае паляванне ка-раля Стаха», «Чорны замак Альшан-скі», «Хрыстос прызямліўся ў Гародні», «Зямля пад белымі крыламі». Шамякін Іван — «Трывожнае шчас-це», «Сэрца на далоні», «Снежныя зімы», «Злая зорка» | ||
| Білет 14 Грамадска-палітычная сістэма БССР у канцы 1920-х — 1930-я гг.: асноўныя напрамкі фарміравання | |||
| Фарміраванне савецкай грамадска-палітычнай сістэмы. Палітычныя рэпрэсіі. Канстытуцыя БССР 1937 г. | 1920—1930-я гг. — шырокае рас-паўсюджанне ў царкоўным жыцці Беларусі атрымала «абнаўленцтва». 1927 г. — духавенства Мінскай епархіі заявіла аб абвяшчэнні аўтакефаліі Бе-ларускай Праваслаўнай Царквы. 1933 —1937 гг. -— «бязбожная пяцігодка», падчас якой адбылося ма-савае закрыццё цэркваў і касцёлаў, якія пераўтвараліся ў клеці, склады. К 1938 г. у БССР засталіся дзве дзеючыя царквы — у Оршы і Мазыры. 3 лета 1939 да лета 1941 гг. праваслаўнае богаслужэнне ва Усходняй Беларусі нідзе не праводзілася. 1936 г. — прынята Канстытуцыя СССР, якая атрымала ў гісторыі назву «Кан-стытуцыя перамогшага сацыялізму». 1937 г. — прынята Канстытуцыя БССР | «Абнаўленцтва» — апазіцыйная рэлі-гійная плынь, накіраваная на абнаўлен-не, мадэрнізацыю рэлігійнага культу, а фактычна — на разбурэнне кананічнай праваслаўнай царквы (самаліквідавалася пасля 1945 г.). Аўтакефалія — адміністрацыйная сама-стойнасць царквы. Безальтэрнатыўныя выбары — выбары ў органы ўлады, пры якім адна канды-датура, звычайна ўзгодненая з мясцовым партыйным кіраўніцтвам, прэтэндавала на адпаведную пасаду. Культ асобы — празмернае ўзвялічванне ролі аднаго чалавека і прыпісванне яму вызначальнага ўплыву на ход гістарыч-ных падзей. Марксісцка-ленінская ідэалогія — сістэ-ма поглядаў і ідэй, што належалі Каму-ністычнай партыі. Палітычныя рэпрэсіі — ужыванне ўладай розных мер прымусу па палітычных прыкметах | Чарвякоў Аляксандр Рыгоравіч, Гікала Мікалай Фёдаравіч, Галадзед Мікалай Мацвеевіч — грамадска-палітычныя дзеячы Беларусі, абвіна-вачаныя ў 1937 г. |
| Развіццё адукацыі і навукі БССР у другой палове 1950-х — 1980-я гг.: уклад у фарміраванне індустрыяльнага грамадства | |||
| Развіццё народнай адука-цыі. Развіццё беларускай на-вукі. Уклад ураджэнцаў Бела-русі ў вывучэнне і засваен-не космасу. Уклад вучоных — ура-джэнцаў Беларусі ў развіц-цё абарончага комплексу СССР | 1958 г. — уведзена абавязковая 8-гадовая адукацыя, створаны сярэднія агульнаадукацыйныя працоўныя політэхнічныя школы з вытворчым навучаннем. Першая палова 1970-х гг. — заверша-ны пераход да ўсеагульнай сярэдняй адукацыі. 1978 г. — П. I. Клімук у час свайго трэцяга касмічнага палёту і польскі касманаўт М. Гермашэўскі сустрэліся на арбітальнай станцыі «Салют-6» з У. В. Кавалёнкам, які правёў у бязважкасці ў сукупнасці 214 сутак | Прафесійна-тэхнічныя вучылішчы (ПТВ) — установы адукацыі, якія рыхтавалі кваліфікаваных рабочых. Робататэхніка — навука аб робатах. Тэрмін увайшоў ва ўжытак дзякую-чы сусветна вядомаму амерыканска-му пісьменніку-фантасту, ураджэн-цу Магілёўшчыны Айзеку (Ісааку) Азімаву | Дзмітрыеў Міхаіл Афанасьевіч — пе- дагог, вучоны. 3 1974 г. па 1985 г. быў рэктарам Мазырскага педагагічнага інстытута імя Н. К. Крупскай. Заслу-жаны настаўнік БССР. Казей Арыядна Іванаўна — настаўніца сярэдняй школы № 28 г. Мінска, ся-стра Марата Казея. Застаўшыся пас-ля вайны без ног, якія абмарозіла, будучы ў партызанах, яна змаг-ла не проста выжыць, а і ўпэўнена прайсці складаны інлях да звання заслужанай настаўніцы БССР. Герой Сацыялістычнай Працы. Барысевіч Мікалай Аляксандравіч — беларускі вучоны-фізік. 3 1969 г. па 1987 г. узначальваў Акадэмію навук БССР. Вызваляў Беларусь у час пра-вядзення аперацыі «Баграціён». Герой Сацыялістычнай Працы. На аснове яго даследаванняў створаны новы тып лазера. Зяльдовіч Якаў Барысавіч — адзін з галоўных стваральнікаў савецкага ядзернага шчыта. Сухі Павел Восіпавіч — савецкі авіяканструктар, сканструяваў шэ-раг унікальных самалётаў са стрэла-падобнымі і трохвугольнымі крыламі, якія сталі асновай савецкай авіяцыі, а таксама сучасных Ваенна-Паветраных Сіл Рэспублікі Беларусь |
| Білет 15 Развіццё адукацыі і навукі ў БССР у канцы 1920-х — 1930-я гг.: асноўныя дасягненні на шляху культурнай рэвалюцыі | |||
| Змены ў сістэме адука-цыі. Увядзенне ўсеагульнай па-чатковай адукацыі. Развіццё навукі. Белару-ская акадэмія навук. Вучоныя — ураджэнцы Беларусі | 1930-я гг. — у школах БССР была адноўлена класна-ўрочная сістэма навучання, працягвалася работа па ўвядзенні ўсеагульнага абавязковага пачатковага навучання і паступовым пераходзе да сямігадовага навучан-ня. 1929 г. — Інстытут беларускай куль-туры (Інбелкульт), рэарганізаваны ў Беларускую акадэмію навук. Першымі яе акадэмікамі сталі такія вядомыя дзеячы, як Янка Купала, Якуб Колас, 3. X. Жылуновіч (Цішка Гартны) і інш. У кіраўніцтва Акадэміі былі абраны У. М. Ігнатоўскі і В. Ю. Ластоўскі. 1932 г. — пачалося паступовае ператва-рэнне сямігадовай школы ў сярэднюю. 1933 г. — прынята пастанова Савета Народных Камісараў БССР «Аб зменах і спрашчэнні беларускага правапісу». На яе падставе здзейснена рэформа беларускага правапісу. 1938 г. — прынята спецыяльная па-станова ўрада БССР аб назве сталіцы рэспублікі — Мінск | Беларуская акадэмія навуіс была створа-на 1 студзеня 1929 г. на базе навукова-даследчага і культурна-грамадскай уста-новы рэспублікі — Інстытута беларускай культуры (Інбелкульт) (1922—1928), які быў рэарганізаваны ў Акадэмію навук пастановай Цэнтральнага Выканаўчага Камітэта і Савета Народных Камісараў БССР ад 13 кастрычніка 1928 г. Першы прэзідэнт Акадэміі навук — гісторык, прафесар У. М. Ігнатоўскі. 3 самага па-чатку Акадэмія навук стала вядучым навуковым цэнтрам, які ўплываў на эканамічнае, тэхналагічнае, сацыяльнае і культурнае развіццё Беларусі. Геліябіялогія — раздзел біяфізікі, які вывучае ўплыў змяненняў актыўнасці Сонца на зямныя арганізмы | Шміт Ота Юльевіч — ураджэнец Магілёва, адзін з арганізатараў і ўдзельнікаў асваення Паўночнага мар-скога шляху. Узначальваў экспеды-цыю на параходзе «Чалюскін». Герой Савецкага Саюза. Шміт упершыню ў СССР даследаваў матэматычныя за-коны грашовай эмісіі, даў матэматыч-нае абгрунтаванне наяўнасці жалезных руд на Курскай магнітнай анамаліі, сфармуляваў новую тэорыю «халодна-га» ўтварэння Зямлі і планет з дапла-нетнага газапылавога воблака. Чыжэўскі Аляксандр Леанідавіч — ураджэнец Гродзеншчыны, савецкі вучоны, стаў адным з заснавальнікаў геліябіялогіі. Даследаваў уплыў касмічных фактараў і ўздзеянне па-ветраных іонаў на жывыя арганізмы, устанавіў залежнасць паміж цыкламі сонечнай актыўнасці і многімі з’явамі ў біясферы |
| Палітыка перабудовы ў БССР у другой палове 1980-х гг.: рэформы ў грамадска-палітычнай сферы, іх вынікі | |||
| Рэфармаванне грамадска-палітычнай сістэмы. Выбары народных дэпута-таў. Фарміраванне шматпар-тыйнасці. Грамадскія арганізацыі і аб’яднанні | 1985—1991 гг. — палітыка перабу-довы. 1985 г. — М. С. Гарбачоў абраны гене-ральным сакратаром ЦК КПСС. 1988 г. — прыняцце Закона «Аб народ-ным абмеркаванні важных пытанняў дзяржаўнага жыцця Беларускай ССР» стала важным крокам на шляху па-шырэння ролі народа ў вырашэнні дзяржаўных спраў у Беларусі. 1989 г. — адбыліся выбары народных дэпутатаў СССР на альтэрнатыўнай аснове. 1989 г. — узнікненне грамадска-палітычнага руху пад назвай «Бела-рускі народны фронт за перабудову “Адраджэнне”» (БНФ). 1990 г. — адбыліся выбары народ-ных дэпутатаў у Вярхоўны і мясцовыя Саветы народных дэпутатаў БССР. 1990 г. — прыняты Закон СССР «Аб грамадскіх аб’яднаннях», які замаца-ваў права грамадзян на свабоднае аб’яднанне і стварэнне палітычных партый, рухаў. 1990 г. — створана Федэрацыя праф-саюзаў Беларусі (ФПБ). 1991 г. — адбыўся I з’езд Беларускай сялянскай партыі. 25 жніўня 1991 г. — Вярхоўны Савет БССР прыняў пастанову «Аб часовым прыпыненні дзейнасці КПСС — КПБ на тэрыторыі Беларусі». Дзейнічала да 1993 г. 1991 г. — камсамол перайменаваны ў Саюз моладзі Беларусі | Перабудова — назва палітыкі, распа-чатай з сярэдзіны 1980-х гг. часткай кіраўніцтва СССР на чале з М. С. Гарба-човым, якая прывяла да значных змен ва ўнутрыпалітычным і міжнародным жыцці, звязаных з галоснасцю, дэма-кратызацыяй, спробамі паскарэння тэмпаў развіцця эканомікі. У выніку супярэчлівасці і непаслядоўнасці палітыкі перабудовы адбылося абвастрэн-не крызісу ва ўсіх еферах жыцця грамад-ства, які завяршыўся распадам СССР. Галоснасць — дэмакратычны прынцып, які забяспечвае адкрытасць работы органаў кіравання, даступнасць для грамадства звестак пра іх дзейнасць, у першую чаргу з дапамогай сродкаў масавай інфармацыі. Выбары на альтэрнатыўнай аснове — вы-бары, пры якіх на адно месца прэтэндуе некалькі кандыдатаў. Кожны кандыдат абавязаны ўдзельнічаць у выбарчай кампаніі са сваёй праграмай. Парламенцкая апазіцыя — група дэпу-татаў, погляды якіх не супадаюць або супярэчаць думкам парламенцкай болыпасці ці ўлады | Гарбачоў Міхаіл Сяргеевіч — савецкі дзяржаўны і палітычны дзеяч. Гене-ральны сакратар ЦК КПСС (11 са-кавіка 1985 г. — 23 жніўня 1991 г.); першы і адзіны Прэзідэнт СССР (15 са-кавіка 1990 г. — 25 снежня 1991 г.). 3 дзейнасцю М. С. Гарбачова на па-садзе кіраўніка КПСС і савецкай дзяр-жавы звязаны маштабная спроба рэ-фармавання ў СССР — «перабудова», якая скончылася распадам Савецкага Саюза, а таксама заканчэнне «халод-най вайны» |
| Білет 16 Літаратура і мастацтва ў БССР у канцы 1920-х — 1930-я гг.: умовы развіцця і асноўныя напрамкі творчасці | |||
| Асноўныя напрамкі і тэмы ў творчасці беларускіх пісьменнікаў. Выяўленчае мастацтва, архітэктура і скульптура. Беларускі кінематограф | 1920-я гг.: Беларускі дзяржаўны вандроўны тэатр Уладзіслава Галуб-ка рэарганізаваны ў БДТ-3 са сталай базай у Гомелі; створаны Дзяржаўны рускі драматычны тэатр БССР у Ба-бруйску і Рэспубліканскі тэатр юна-га гледача ў Мінску, тэатры рабочай моладзі ў Мінску, Віцебску і Гомелі, калгасна-саўгасныя тэатры ў шэрагу гарадоў рэспублікі. 1928 г. — у Ленінградзе адкрылася кінастудыя мастацкіх фільмаў «Савец-кая Беларусь», якая ў канцы 1930-х гг. была пераведзена ў Мінск. 1932 г. — у Мінску адкрыта Белару-ская дзяржаўная кансерваторыя. 1933 г. — створаны Дзяржаўны тэатр оперы і балета БССР. 1934 г. — у Мінску адбыўся I з’езд пісьменнікаў ВССР, які ўтварыў адзіную пісьменніцкую арганізацыю ў рэспубліцы. 1937 г. — створана Беларуская дзяржаўная філармонія. | «Культурная рэвалюцыя» — комплекс пераўтварэнняў у галіне культуры, навукі, адукацыі, літаратуры, мастацт-ва ў 1930-я гг. Метад сацыялістычнага рэалізму — мастацкі метад, які адлюстроўваў у лі-таратуры і мастацтве рэаліі жыцця, звя-заныя з будаўніцтвам савецкага сацыя-лістычнага ладу | Літаратура: Якуб Колас — апо-весць «Дрыгва»; Янка Купала — паэма «Над ракой Арэсай»; Пятрусь Броўка — паэма «Цэхавыя будні»; Максім Гарэцкі — раманы-хронікі «Камароўская хроніка» і «Віленскія камунары»; Кузьма Чорны — рама-ны «Бацькаўшчына», «Трэцяе пака-ленне»; Міхась Лынькоў — аповесць «Міколка-паравоз»; Янка Маўр — аповесць «Палескія рабінзоны». Тэатр: У. Крыловіч, Б. Платонаў, Г. Глебаў, У. Уладамірскі, Ф. Ждановіч, П. Малчанаў, А. Ільінскі, Л. Ржэцкая ўнеслі бясцэнны ўклад у развіццё бе-ларускага тэатральнага мастацтва. Музыка: заснавальнікамі беларускай савецкай оперы, сімфоніі, камер-най музыкі з’яўляюцца М. Чуркін, М. Аладаў, Я. Цікоцкі. Жывапіс: I. Ахрэмчык — «Падпісанне Маніфеста аб утварэнні БССР», «Усту-пленне Чырвонай Арміі ў Мінск». У. Кудрэвіч — «Паглыбленне Арэсы», «Экскаватар на асушцы», «Баржы |
| 1940 г. — у Маскве адбылася Пер-шая дэкада беларускага мастацтва і літаратуры, у якой удзельнічалі прафесійныя і самадзейныя творчыя калектывы, пісьменнікі, кампазітары, мастакі, дзеячы тэатра і кіно | на Сажы», «Электрастанцыя над Дзвіной», «БелДРЭС»; I. Давідовіч — «Карагод» і «Курлоўскі расстрэл». Архітэктура: I. Лангбард — Дом ура-да, Дом Чырвонай Арміі, будынкі Акадэміі навук, Тэатра оперы і балета. Г. Лаўроў — Дзяржаўная бібліятэка БССР імя У. I. Леніна, галоўны кор-пус Беларускага політэхнічнага ін-стытута. Кінематограф: У. Корш-Саблін — «Першы ўзвод», «Шукальнікі шчас-ця», «Маё каханне», «Сонечны паход», «Залатыя агні», «Дачка Радзімы», «Вогненныя гады» і інш. | ||
| Станаўленне суверэннай Рэспублікі Беларусь: асноўныя этапы і напрамкі развіцця | |||
| Афармленне дзяржаўнага суверэнітэту Рэспублікі Беларусь. Этапы і напрамкі развіцця Рэспублікі Беларусь. Фарміраванне белару-скай мадэлі сацыяльна-эканамічнага развіцця | 27 ліпеня 1990 г. — прыняцце Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэ-нітэце БССР. 19 верасня 1991 г. — зацвярджэнне новай назвы краіны — Рэспубліка Бе-ларусь і яе дзяржаўных сімвалаў. 8 снежня 1991 г. — спыненне існавання СССР. Стварэнне Садружнасці Неза-лежных Дзяржаў. 1999 г. — дагавор аб стварэнні Саюз-най дзяржавы. 2001 г. — стварэнне ЕўрАзЭС. У су-вязі з утварэннем Еўразійскага экана-мічнага саюза спыніла сваё існаванне 1 студзеня 2015 г. | Дзяржаўны суверэнітэт — незалежнасць і самастойнасць дзяржавы ва ўнутранай і знешняй палітыцы, якая не дапускае замежнага ўмяшання. Рэферэндум — усенароднае галасаванне. Глабалізацыя — працэс складвання сус-ветнага рынку капіталаў, тавараў, пас-луг, інфармацыі, устанаўлення ўзаема-сувязей паміж рознымі краінамі ў экана-мічнай, палітычнай, культурнай галінах. Еўразійскае эканамічнае супольніцтва (ЕўрАзЭС) — міжнародная эканамічная арганізацыя, надзеленая функцыямі, звязанымі з фарміраваннем агульных знешніх мытных межаў дзяржаў, якія ўваходзілі ў яе (Беларусь, Казахстан, Кыр-гызстан, Расія, Таджыкістан), вьіпра-цоўкай адзінай знешнеэканамічнай палітыкі, тарыфаў, цэн і іншых складнікаў функцыянавання агульнага рынку | |
| Білет 17 Заходняя Беларусь у складзе Полынчы: палітычная і сацыяльна-эканамічная сітуацыя | |||
| Палітычныя і сацыяльна-эканамічныя ўмовы жыц- | 18 сакавіка 1921 г. — падпісанне Рыжскага мірнага дагавора, па якім | Асаднікі — былыя афіцэры польскай арміі, якім за заслугі ў Польска-савецкай | Васіль Захаравіч Корж і Кірыла Пракопавіч Арлоўскі — кіраўнікі |
| ця беларускага насель-ніцтва. Асноўныя напрамкі на-цыянальна-вызваленчага руху ў Заходняй Бела-русі. Дзейнасць палітычных партый і арганізацый | да Польшчы адышлі Гродзенская, усходнія раёны Віленскай і заходнія раёны Мінскай губерняў. 1923 г. — стварэнне ў Вільні Каму-ністычнай партыі Заходняй Беларусі (КПЗБ), якая дзейнічала ў 1923— 1928 гг. як частка Польскай каму-ністычнай партыі. 1924 г. — створаны Камуністычны Саюз моладзі Заходняй Беларусі (КСМЗБ). 1925 — 1927 гт. — дзейнасць Беларус-кай сялянска-рабочай грамады (БСРГ) пад арганізацыйным уплывам КПЗБ. 1926 г. — устанаўленне ў Полыпчы і Заходняй Беларусі палітычнага рэжы-му «санацыі». 1927 г. — расстрэл дэманстрацыі ў мя-стэчку Косава (Палескае ваяводства), якія выступілі супраць забароны БСРГ. 1935 г. — паўстанне нарачанскіх ры-бакоў. 1935 г. — КПЗБ распрацавала курс на супрацоўніцтва з прадстаўнікамі нацыянальна-дэмакратычнага напрам-ку ў вызваленчым руху. 1938 г. — роспуск Камуністычнай пар-тыі Польшчы і яе састаўной часткі — Камуністычнай партыі Заходняй Бела-русі | вайне 1919 — 1920 гг. польскія ўлады раздавалі ўчасткі заходнебеларускіх зямель. «Крэсы ўсходнія* — афіцыйная назва заходнебеларускіх зямель у складзе Полынчы. Палітыка «санацыі» — комплекс сацыяльна-эканамічных і палітычных мерапрыемстваў, якія праводзіліся ў Полыпчы, у тым ліку ў Заходняй Беларусі, кіраўніком Польскай дзяржа-вы Ю. Пілсудскім. Камасацыя — добраахвотнае і прымусо-вае высяленне сялян на хутары. Парцэляцыя — свабодны продаж праз зямельны банк невялікіх участкаў па-мешчыцкай і дзяржаўнай зямлі (пар-цэл), галоўным чынам асобам польскай нацыянальнасці. Пацыфікацыя («уціхамірванне») — кар-ныя экспедыцыі на тэрыторыі «ўсходніх крэсаў». Дэфензіва — тайная палітычная палі-цыя | партызанскага руху супраць польска-га прыгнёту. Лагіновіч Іосіф Каятанавіч — стар-шыня ЦК КПЗБ. Прытыцкі Сяргей Восіпавіч (1913— 1971) — дзяржаўны і палітычны дзеяч Беларусі. Адзін з арганізатараў камса-мольскага падполля і партызанскага руху ў Беларускай ССР у гады Вялікай Айчыннай вайны, палкоўнік. Харужая Вера Захараўна (1903 г., Бабруйск — 1942 г., Віцебск), сакра-тар ЦК КСМЗБ з 1924 г., Герой Савец-кага Саюза, партызанская актывістка, сувязная паміж Цэнтральным Камі-тэтам КП Беларусі і камандаваннем фронту. Тарашкевіч Браніслаў Адамавіч — беларускі вучоны, рэвалюцыянер і грамадскі дзеяч, кіраўнік БСРГ. Пра-грама БСРГ прадугледжвала самавыз-начэнне Заходняй Беларусі, утварэнне рабоча-сялянскага ўрада, перадачу зямлі сялянам без выкупу, знішчэнне сістэмы асадніцтва |
| Тэатральнае, музычнае і выяўленчае мастацтва БССР у другой палове 1950-х — 1980-я гг.: адлюстраванне нацыянальна-культурных асаблівасцей і гістарычнага мінулага | |||
| Тэатральнае мастацтва. Музычнае мастацтва. Жывапіс. Кіно. Скульптура | Сярэдзіна 1950—1960-х гг. — на экранах з’явіліся вядомыя дзіцячыя гісторыка-прыгодніцкія кінастужкі «Міколка-паравозь, «Дзяўчынка шу-кае бацьку», «Паланэз Агінскага». 1955 г. — зацверджаны Дзяржаўны гімн БССР. 1969 г. — створаны ВІА «Песняры» пад кіраўніцтвам У. Мулявіна. | Сатыра (ад лац. заііга) — рэзкая праява камічнага ў мастацтве, якое прадстаўляе сабой паэтычную зневажальную засця-рогу з’яў гіры дапамозе розных каміч-ных сродкаў: сарказму, іроніі, алегорыі, пародыі і інш. | Макаёнак Андрэй — камедыі «Святая прастата», «Лявоніха на арбіце». Савіцкі Міхаіл — беларускі жыва-пісец, акадэмік, народны мастак СССР і Беларусі, першы кавалер ор-дэна Францыска Скарыны. Удзель-нік Вялікай Айчыннай вайны, удзель-нік абароны Севастопаля, вязень фашысцкіх канцлагераў. Цыклы |
| Ансамбль спачатку пазіцыянаваўся як фальклорны. Аснову рэпертуару складалі апрацаваныя беларускія на-родныя песні. Паступова «Песняры» вынайшлі свой уласны стыль — спа-лучэнне актуальнай замежнай музыкі з беларускімі напевамі. 1970—1980-я гг. — належнае месца ў рэпертуары беларускіх тэатраў заня-ла нацыянальная тэматыка. 1971 г. — у Мінску адкрыўся Дзяр-жаўны тэатр музычнай камедыі БССР. 1974 г. — створаны ВІА «Сябры». За-служаны калектыў Рэспублікі Бела-русь. Кіраўнік — А. Ярмоленка. 1970—1980-я гг. — фільм «Белыя Ро-сы», шматсерыйны тэлефільм «Дзяр-жаўная граніца». Сярэдзіна 1980-х гг. — у Беларусі па-ступова пашыраецца нацыянальна-культурнае адраджэнне | карцін «Лічбы на сэрцы», «Беларусь партызанская». Шчамялёў Леанід — карціны «Навала. 22 чэрвеня 1941 года», «Першы дзень міру», «Край мой, Міншчына». Багатыроў Анатоль — на аснове на-роднай песеннасці стварыў арыгі-нальную шматчасткавую кампазіцыю «Беларускія песні». Туранкоў Аляксей — напісаў оперу «Яснае світанне», прысвечаную тэме ўз’яднання Заходняй Беларусі з БССР. Семяняка Юрый — напісаў першую беларускую аперэту «Паўлінка», оперу «Зорка Венера», прысвечаную жыццю і творчасці М. Багдановіча. Смольскі Дзмітрый — опера «Фран-цыск Скарына». Мулявін Уладзімір — народны ар-тыст БССР і СССР, кіраўнік вакальна-інструментальнага ансамбля «Пес-няры». Ярмоленка Анатоль — народны ар-тыст Беларусі, мастацкі кіраўнік і вядучы саліст ансамбяя «Сябры». Пташук Міхаіл — кінарэжысёр, фільмы: «Вазьму твой боль», «Чорны замак Алынанскі», «Знак бяды» | ||
| Білет 18 Стан культуры ў Заходняй Беларусі ў 1920-я — 1930-я гг.: характэрныя рысы і асаблівасці | |||
| Адукацыя. Таварыства бе-ларускай школы. Літаратура, жывапіс, му-зычнае мастацтва. Праваслаўная царква і каталіцкі касцёл. Неаўнія ў Заходняй Беларусі | 1918 г. — пасля аднаўлення Польшчы яе тэрыторыя была аб’яўлена Ваты-канам місіянерскай тэрыторыяй, на якой пашыралася неаўнія. 1921 г. — стварэнне Таварыства бела-рускай школы (ТБШ). 1921 г. — створана Беларускае на-вуковае таварыства, якое працава-ла ў Вільні. Займалася навуковымі даследаваннямі гісторыі і культуры беларускага народа. | Паланізацыя — сістэма мерапрыемстваў, якія праводзіліся польскімі дзяржаў-нымі органамі, культурнымі ўстановамі, каталіцкім духавенствам па распаў-сюджанні польскай мовы і культуры, па асіміляцыі (далучэнні да палякаў) белару-скага насельніцтва ў Заходняй Беларусі. Таварыства беларускай школы (ТБШ) — легальная масавая культурна-асветніцкая арганізацыя, якая выступала супраць паланізацыі. Свае намаганні засяродзіла | Скурко Яўген Іванавіч (Максім Танк) — беларускі паэт. Тройчы арыштоўваўся польскімі ўладамі, а за выданне свайго першага паэтыч-нага зборніка — кнігі вершаў «На этапах» •— быў нават асуджаны. Напісаў гераічную паэму «Нарач» пра паўстанне нарачанскіх рыбакоў. Пестрак Піліп — беларускі паэт, пра-заік. За сваю рэвалюцыйную дзей-насць правёў звыш 10 гадоў у польскіх |
| 1925 г. — Сінод Праваслаўнай Царк-вы Польшчы афіцыйна абвясціў Праваслаўную Царкву аўтакефальнай. 1929 г. — Р. Шырма выдаў фаль-клорны зборнік «Беларускія народ-ныя песні»; у 1940 г. арганізаваў і ўзначаліў Беларускую дзяржаўную акадэмічную харавую капэлу | на адкрыцці беларускіх народных школ, клубаў-чытальняў, бібліятэк, выпуску беларускіх газет, падручнікаў, кніг. Узначальваў ТБШ Браніслаў Адамавіч Тарашкевіч. Неаўнія — новая ў параўнанні з Брэсц-кай царкоўнай уніяй 1596 г. Аўтакефалія — статус самастойнай царквы | турмах. У 1940 г., пасля ўз’яднання Заходняй Беларусі з БССР, выдаў зборнік вершаў «На варце». Ён прыс-вечаны барацьбе беларускага народа за сваё вызваленне. Драздовіч Язэп — выдатны мастак, пе-дагог, археолаг, адзін з заснавальнікаў нацыянальнага гістарычнага жывапі-су. Стварыў малюнкі старадаўніх замкаў у Крэве, Галынанах і іншых архітэктурных пабудоў Беларусі, серыю графічных партрэтаў полацкіх князёў, у тым ліку Усяслава Чарадзея. Аўтар насценных маляваных дываноў. Шырма Рыгор — стваральнік бе-ларускага народнага хору, харавы дырыжор. Ён запісаў звыш 2 тыс. беларускіх народных песень. Пасля ўз’яднання Заходняй Беларусі з БССР на працягу 30 гадоў узначальваў Беларускі ансамбль песні і танца, які быў пераўтвораны ў Дзяржаўную акадэмічную харавую капэлу. Забэйда-Суміцкі Міхась — ураджэ-нец Гродзеншчыны, оперны спявак, выканаўца славянскіх песень | |
| Сацыяльна-эканамічнае і грамадска-палітычнае становішча ў Рэспубліцы Беларусь у першай палове 1990-х гг. | |||
| Афармленнс дзяржаўнага суверэнітэту Рэспублікі Беларусь. Стварэнне СНД. Прыняцце Канстытуцыі і ўвядзенне Інстытута прэзідэнцкай улады. Рэспубліканскі рэферэндум 1995 г. і яго вынікі. Дзяржаўная сімволіка Рэспублікі Беларусь. Эканамічнае становішча Рэспублікі Беларусь у пер-шай палове 1990-х гг. | 27 ліпеня 1990 г. — прыняц-це Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце БССР. 25 жніўня 1991 г. — наданне статусу канстытуцыйнага закона Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце БССР. 19 верасня 1991 г. —зацвярджэнне новай назвы краіны — Рэспубліка Бе-ларусь і яе дзяржаўных сімвалаў. 8 снежня 1991 г. — падпісанне Белавеж-скага пагаднення — міждзяржаўнага пагаднення аб спыненні існавання СССР і стварэнні СНД, падпісанае ў рэзідэнцыі Віскулі ў Белавежскай | Дзяржаўны суверэнітэт — незалежнасць і самастойнасць дзяржавы ва ўнутранай і знешняй палітыцы, якая не дапускае замежнага ўмяшання. Грамадзянства — прававая прыналеж-насць асобы да дзяржавы. Садружнасць Незалежных Дзяржаў (СНД) — міжурадавая рэгіянальная арганізацыя, утвораная ў снежні 1991 г., у склад якой уваходзяць 11 дзяржаў — былых савецкіх рэспублік (па стане на 2008 г.). Канстытуцыя — асноўны закон дзяр-жавы. | Шушкевіч Станіслаў Станіслававіч — беларускі фізік, дзяржаўны дзеяч, пер-шы кіраўнік незалежнай Рэспублікі Беларусь, адзін з трох удзельнікаў падпісання Белавежскага пагаднення, якое юрыдычна замацавала распад СССР |
| пушчы кіраўнікамі Расійскай Федэ-рацыі, Украіны, Беларусі. 18 кастрычніка 1991 г. — прыняцце Закона «Аб грамадзянстве Рэспублікі Беларусь». 15 сакавіка 1994 г. — прыняцце Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь — Дзень Канстытуцыі. 1994 г., 2001 г., 2006 г., 2010 г. — абранне Прэзідэнтам Рэспублікі Бела-русь А. Р. Лукашэнкі. 1995 г. — Рэспубліканскі рэферэн-дум па пытаннях дзяржаўнага ста-тусу беларускай і рускай моў, новай дзяржаўнай сімволікі (герба і сця-га), эканамічнай інтэграцыі з Расіяй, паўнамоцтваў Прэзідэнта. 1995 г. — зацвярджэнне Дзяржаўнага герба і Дзяржаўнага сцяга Рэспублікі Беларусь | Прававая дзяржава — гэта дзяржава, дзе рэалізуецца прынцып падзелу ўлад на заканадаўчую і выканаўчую, якія ўзаемна кантралююцца, і незалежную судовую. Унітарная дзяржава — форма дзяр-жаўнага ўтварэння, пры якой тэры-торыя дзяржавы не мае ў сваім скла-дзе федэратыўных адзінак (рэспублік, штатаў і да т. п.), а падзяляецца на адміністрацыйна-тэрытарыяльныя адзін-кі (вобласці, губерні, раёны і да т. п.). Сацыяльная дзяржава — дзяржава, у якой кожнаму чалавеку гарантаваны годны ўзровень жыцця, створаны ўмовы для бесперашкоднай рэалізацыі кансты-туцыйных правоў грамадзян на працу, сацыяльнае забеспячэнне, адукацыю, ахову свайго жыцця і здароўя. Прыватызацыя — раздзяржаўленне, пе-раход маёмасці з дзяржаўнай уласнасці ў прыватную або калектыўную | ||
| Білет 19 Уз’яднанне Заходняй Беларусі з БССР: геапалітычныя ўмовы і гістарычнае значэнне | |||
| Пачатак Другой сусветнай вайны. Асноўныя этапы Вялікай Айчыннай вайны. Характар Вялікай Айчын-най вайны савецкага на-рода. Паход Чырвонай Арміі ў Заходнюю Беларусь. Устанаўленне Савецкай улады ў Заходняй Беларусі. Народны сход Заходняй Беларусі. Гаспадарчыя і культурныя пераўтварэнні ў Заходняй Беларусі пасля аб’яднання з БССР | 23 жніўня 1939 г. — у Маскве па ініцыятыве нямецкага боку быў падпісаны савецка-германскі дагавор аб ненападзе. Ён увайшоў у гісторыю пад назвай «Пакт Рыбентропа— Молатава». 1 верасня 1939 г. — Германія нахтала на Полыпчу. Пачатак Другой сусвет-най вайны. 17 верасня 1939 г. — вызваленчы паход Чырвонай Арміі ў Заходнюю Украіну і Заходнюю Беларусь. 28—30 кастрычніка 1939 г. — у Бела-стоку адбыўся Народны сход Заходняй Беларусі, дзе была прынята Дэклара-цыя аб устанаўленні савецкай улады ў Заходняй Беларусі. | Дагавор «Аб дружбе і граніцы» паміж СССР і Германіяй, падпісаны 28 верасня 1939 г. Паводле яго граніца была праве-дзена па так званай лініі Керзана. «Лінія Керзана» — назва лініі, умоў-на праведзенай праз Гродна—Ялоўку— Няміра—Брэст—Літоўск—Дарагуск— Усцілуг, на ўсход ад Грубешува, праз Крылоў і далей на паўднёвы захад прак-тычна прамой лініяй да Карпат, якая была рэкамендавана 8 снежня 1919 г. Вярхоўным саветам Антанты ў якасці ўсходняй мяжы Полыпчы і ўстаноўлена ў ноце лорда Джорджа Керзана. «Лінія Молатава» — сістэма ўмаца-ванняў, пабудаваных Савецкім Саюзам у 1940—1941 гг., уздоўж новай заход- | Прытыцкі Сяргей Восіпавіч (1913— 1971) нарадзіўся ў вёсцы Гаркавічы Саколкаўскага павета Гродзенскай губерні ў сялянскай сям’і. Савецкі пар-тыйны і дзяржаўны дзеяч, актыўны ўдзельнік рэвалюцыйнага руху ў Заходняй Беларусі. У гады Вялікай Айчыннай вайны з’яўляўся адным з арганізатараў камуністычнага падпол-ля і партызанскага руху ў Беларусі. У пасляваенныя гады — на пар-тыйнай і савецкай рабоце. 3 1968 г. з’яўляўся Старшынёй Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР |
| 2 лістапада 1939 г. — нечарговая 5-я се-сія Вярхоўнага Савета СССР прыня-ла Закон аб уключэнні ў склад СССР Заходняй Беларусі і яе ўз’яднанні 3 БССР. 22 чэрвеня 1941 г. — 18 лістапада 1942 г. — першы этап Вялікай Айчын-най вайны. 19 лістапада 1942 г. — снежань 1943 г. — другі этап Вялікай Айчын-най вайны. Студзень 1944 г. — 9 мая 1945 г. — трэці этап Вялікай Айчыннай вайны | няй мяжы, пасля таго як СССР далучыў краіны Прыбалтыкі, заходнія вобласці Украіны, Беларусі і Бесарабію. Канфіскацыя — прымусовае і дармовае адабранне ва ўласнасць дзяржавы. Нацыяналізацыя — перадача прад-прыемстваў з прыватнай уласнасці ў дзяржаўную | ||
| Грамадска-палітычная сістэма Рэспублікі Беларусь у другой палове 1990-х гг. — пачатку XXI ст. | |||
| Умацаванне палітычнай сістэмы ў Рэспубліцы Бе-ларусь. Рэспубліканскі рэферэндум 1996 г. і яго вынікі. Вынікі ўмацавання палі-тычнай сістэмы ў Рэспуб-ліцы Беларусь. Выбары Прэзідэнта Рэс-публікі Беларусь і рэспуб-ліканскі рэферэндум — 2004 г. Палітычныя партыі і гра-мадскія аб’яднанні. Узаемаадносіны дзяржавы і рэлігійных канфесій | 1991 г. — створаны Папам Рымскім Янам Паўлам II Гродзенская, Пінская і Мінска-Магілёўская дыяцэзіі, якія сталі кіруючымі структурамі Рымска-каталіцкай царквы ў Беларусі. 24 лістапада 1996 г. — правядзенне рэспубліканскага рэферэндуму. На га-ласаванне былі вынесены два праекты абноўленай Канстытуцыі. 2001 г., 2006 г. — правядзенне прэзідэнцкіх выбараў на альтэрна-тыўнай аснове. 17 кастрычніка 2004 г. — правядзенне рэспубліканскага рэферэндуму | Заканадаўчы орган дзяржаўнай ула-ды — орган дзяржаўнай улады, які распрацоўвае і прымае законы. Такім ор-ганам звычайна з’яўляецца парламент. Выканаўчы орган дзяржаўнай ула-ды — орган дзяржаўнай улады, які павінен выконваць законы і пастановы прадстаўнічых органаў улады. Выбары на альтэрнатыўнай аснове — выбары, пры якіх на кожнае месца прэ-тэндуе некалькі кандыдатаў. Кожны кандыдат абавязаны сам удзельнічаць у выбарчай кампаніі са сваёй праграмай | Бекарэвіч Віктар — адзін са ста-рэйшых пастыраў Беларускай Праваслаўнай Царквы, протаіерэй. Царкоўную дзейнасць пачаў яшчэ ў 1935 г. У час Вялікай Айчыннай вайны вёў службу ў сваім прыхо-дзе, аказваў дапамогу партызанам і ваеннапалонным чырвонаармейцам. 3 1960 г. узначальваў прыход на Ва-енных могілках у Мінску, быў на-стаяцелем храма святога дабрачын-нага вялікага князя Аляксандра Неўскага. Свёнтак Казімір — першы бела-рускі кардынал. У 1991 — 2006 г. узначальваў Мінска-Магілёўскую рымска-каталіцкую епархію. Дзякую-чы яго намаганням вернікам быў вер-нуты касцёл святых Сымона і Алены (Чырвоны касцёл) у Мінску, пачала працу Пінская вышэйшая духоўная семінарыя. У 1994 г. Папа Рымскі надаў яму сан кардынала, а ў 2004 г. пры-судзіў тытул «Сведка веры», якім ва-лодаюць толькі некалькі чалавек у свеце |
| Білет 20 Пачатак Вялікай Айчыннай вайны, абарончыя баі на тэрыторыі Беларусі і іх вынікі | |||
| Нападзенне нацысцкай Германіі на СССР. Мэты Германіі ў вайне супраць Савецкага Саюза. Абарончыя баі ў Беларусі і іх вынікі. Гераізм і патры-ятызм савецкіх людзей | 22 чэрвеня 1941 г. — нападзенне Германіі на СССР. Пачатак Вялікай Айчыннай вайны. 23 чэрвеня 1941 г. — створана Стаўка Галоўнага Камандавання (пазней — Стаўка Вярхоўнага Галоўнакаманда-вання). 28 чэрвеня 1941 г. — германскія вой-скі захапілі Мінск. 30 чэрвеня 1941 г. — створаны Дзяржаўны камітэт абароны на чале з I. В. Сталіным. ГІачатак ліпеня 1941 г. — пад Сянно на Віцебшчыне адбыўся Лепельскі контр-удар войск Чырвонай Арміі з шырокім выкарыстаннем танкавых злучэнняў як з савецкага, так і з нямецкага боку. 14 ліпеня 1941 г. — пад Оршай упер-шыню нанесла магутны ўдар па ворагу батарэя рэактыўных установак («Ка-цюш») пад камандаваннем капітана I. А. Флёрава | Мабілізацыя — перавод узброеных сіл дзяржавы з мірнага стану ў баявую гатоўнасць; масавы прызыў у час вай-ны ва ўзброеныя сілы ваеннаабавязаных грамадзян, якія знаходзіліся ў запасе. Эвакуацыя — мэтанакіраваны вываз насельніцтва, абсталявання прамысловых і сельскагаепадарчых прадпрыемстваў, прадуктаў харчавання, маёмасці, матэ-рыяльных і культурных каштоўнасцей з месцаў, якім пагражае акупацыя. Народнае апалчэнне — добраахвотныя ваенныя і ваенізаваныя падраздзяленні з грамадзян, якія не падлягалі першачар-говаму прызыву па мабілізацыі. План «Барбароса» — стратэгічная за-дача А. Гітлера па разгроме СССР у «маланкавай вайне» — хуткацечнай ваеннай кампаніі. «Шкляная артылерыя» — бутэлькі з га-ручай сумессю для барацьбы з танкамі | Кіжаватаў А. М. — савецкі афіцэр, адзін з кіраўнікоў абароны Брэсцкай крэпасці ў гады Вялікай Айчыннай вайны, начальнік 9-й памежнай заста-вы 17-га Брэсцкага пагранічнага атра-да войскаў Народнага Камісарыята ўнутраных спраў СССР, Герой Савец-кага Саюза (1965), лейтэнант. Фамін Я. М. — савецкі афіцэр, палка-вы камісар, адзін з кіраўнікоў абароны Брэсцкай крэпасці ў чэрвені 1941 г. Данілаў А. С. — намеснік камандзіра эскадрыллі знішчальнага палка, які раніцай 22 чэрвеня 1941 г. уступіў у адзінаборства з дзевяццю «месершмі-тамі», збіў два з іх і тараніў трэці. Гастэла М. Ф. — камандзір эскадрыллі, капітан, са згоды экіпажа камандзір накіраваў палаючы самалёт на групу нямецкіх танкаў і аўтамашын каля Радашковіч. М. Ф. Гастэла пасмярот-на ўдастоены звання Героя Савецкага Саюза. Русіянаў I. М. — генерал-маёр, камандзір 100-й стралковай дывізіі, якая абараняла сталіцу Беларусі |
| Асновы дзяржаўнага ладу Рэспублікі Беларусь і дзяржаўнай ідэалогіі: выбар мадэлі кіравання і арыенціраў развіцця | |||
| Асновы дзяржаўнага ладу Рэспублікі Беларусь. Асновы ідэалогіі белару-скай дзяржавы | 15 сакавіка 1994 г. — прыняцце Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь — Дзень Канстытуцыі. 24 лістапада 1996 г. — прыняцце на рэспубліканскім рэферэндуме новай рэдакцыі Канстытуцыі Рэспублікі Бе-ларусь са змяненнямі і дапаўненнямі. Перанясенне Дня Незалежнасці Рэспублікі Беларусь (Дня Рэспублікі) з 27 на 3 ліпеня. | ГІрэзідэнт — І'лава дзяржавы, гарант Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь, пра-воў і свабод чалавека і грамадзяніна Рэспублікі Беларусь. Нацыянальны сход Рэспублікі Бела-русь — Парламент — прадстаўнічы і заканадаўчы орган улады, за якім за-мацаваны функцыі абмеркавання і пры-няцця законаў, дзяржаўнага бюджэту, кантроль за выкананнем бюджэту. Складаецца з дзвюх палат — Палатьі прадстаўнікоў і Савета Рэспублікі. | Лукашэнка Аляксандр Рыгоравіч — Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь (з 1994 г.). Ініцыятар стварэння Саюзнай дзяржавы Беларусі і Расіі. У 2001, 2006, 2010 гг. быў абраны Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь. Галоўнакамандуючы Узброенымі Сіламі Рэспублікі Беларусь. Стар-шыня Нацыянальнага Алімпійскага камітэта Беларусі з 1997 г. |
| 1996, 2001, 2006, 2010 гг. — праведзе-ны Усебеларускія народныя сходы. 2004 г. — прыняцце на рэепубліканскім рэферэндуме паправак у Канстыту-цыю Рэспублікі Беларусь, звязаных з тэрмінам паўнамоцтваў асобы, выбра-най Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь | Палата прадстаўнікоў — адна з палат Нацыянальнага сходу Рэспублікі Бела-русь (Парламента), выбранне дэпутатаў якой ажыццяўляецца ўсім насельніцтвам рэспублікі, якое валодае выбарчымі правамі. Савет Рэспублікі — адна з палат На-цыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь (Парламента), якая з’яўляецца палатай тэрытарыяльнага прадстаўніцтва, члены якой выбіраюцца ад абласцей, г. Мінска, а таксама прызначаюцца Прэзідэнтам. Савет Міністраў Рэспублікі Беларусь — цэнтральны орган дзяржаўнага кіра-вання, які ажыццяўляе выканаўчую ўладу, а ў сваёй дзейнасці падпарадка-ваны Прэзідэнту і адказны перад Пар-ламентам. Ідэалогія беларускай дзяржавы — сукуп-насць ідэй і ідэалаў, якія адлюстроўваюць нацыянальна-гістарычныя традыцыі і каштоўнасці беларускага народа, адпа-вядаюць мэтам і асаблівасцям развіцця беларускага грамадства. Грамадзянская супольнасць — грамадскія структуры, якія ўзаема-дзейнічаюць з дзяржавай, але незалеж-ныя ад яе. Тып узаемаадносін паміж дзяржавай і грамадствам, пры якім пра-вы грамадзян абаронены законам і ўлада перадае частку сваіх функцый мясцовым органам самакіравання | ||
| Білет 21 Германскі акупацыйны рэжым на тэрыторыі Веларусі ў гады Вялікай Айчыннай вайны | |||
| План «Ост». Акупацыйны «новы парадак». Палітыка генацыду. Дзейнасць беларускіх калабарантаў | 22 сакавіка 1943 г. — па загадзе фашыстаў былі спалены жывымі ўсе жыхары вёскі Хатынь, паблізу Ла-гойска. Сакавік 1944 г. — стварэнне нямецка-фашысцкімі захопнікамі непадалёку | «Новы парадак» — парадак уяўляў сістэму ваенна-паліцэйскіх, палітычных, ідэалагічных, эканамічных мерапрыем-стваў, накіраваных на ўстанаўленне і падтрымку германскага акупацыйнага рэжыму. | |
| ад пярэдняга краю абароны ў нава-коллі гарадскога пасёлка Азары-чы (Калінкавіцкі раён) тры лагеры смерці. Снежань 1943 г. — стварэнне Бела-рускай цэнтральнай рады (БЦР), якую ўзначаліў Р. Астроўскі. Сакавік 1944 г. — па загадзе Р. Астроўскага пачалася прымусовая мабілізацыя ў Беларускую краёвую абарону (БКА). 27 чэрвеня 1944 г. — у Мінску адбыўся Другі Усебеларускі кангрэс, на якім беларускія калабаранты выказалі не-прызнанне БССР як формы беларускай дзяржаўнасці і намер аб узброеным процістаянні Чырвонай Арміі. Але гэтыя разлікі не ажыццявіліся | План «Ост» — план гітлераўскай Германіі, які прадугледжваў каланізацыю і германізацыю тэрыторыі Усходняй Еўропы, у тым ліку БССР. Генацыд — знішчэнне асобных груп насельніцтва па расавых, нацыянальных або рэлігійных прыкметах. Гета — спецыяльныя кварталы ў гара-дах (гарадскія канцэнтрацыйныя ла-геры), якія ствараліся гітлераўцамі на акупіраванай тэрыторыі для знішчэння яўрэйскага насельніцтва. Калабарацыянізм — палітыка супра-цоўніцтва з акупантамі. Остарбайтэры — «усходнія рабочыя»; насельніцтва з акупіраванай тэрыторыі СССР, якое вывозілі на прымусовыя ра-боты ў Германію | ||
| Асноўныя напрамкі сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь. Беларуская мадэль сацыяльна арыентаванай рыначнай эканомікі | |||
| Эканамічнае становішча ў першай палове 1990-х гг. Распрацоўка белару-скай мадэлі сацыяльна-эканамічнага развіцця. Рэалізацыя белару-скай мадэлі сацыяльна-эканамічнага развіцця. Прыярытэты сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь. Дзяржаўная маладзёжная палітыка. Гаспадарчыя дзеячы — Героі Беларусі | 1991 г. — у выніку падзення пра-мысловай і сельскагаспадарчай вытворчасці знізіліся паказчыкі ва-лавага ўнутранага прадукту. Пачатак 1990-х гг. — увядзенне сва-бодных цэн на пераважную большасць тавараў і паслуг, дазвол арэнды і індывідуальнай працоўнай дзейнасці, станаўленне прадпрымальніцкіх, бан-каўскіх і камерцыйньіх структур. Па-чалося правядзенне прыватызацыі. 1996 г. — на Першым Усебеларускім народным сходзе былі зацверджаныя «Асноўныя напрамкі сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Бе-ларусь на 1996—2000 гады». 2001 г. — на Другім Усебеларускім на-родным сходзе былі прыняты асноўныя палажэнні Праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Бе-ларусь на 2001—2005 гг. | Рыначная сістэма эканамічных адно- сін — сістэма, якая забяспечвае эфек-тыўнае функцыянаванне гаспадаркі на аснове суадносін паміж прапановай тава-раў і попытам на іх з боку спажыўцоў. Прыватызацыя — раздзяржаўленне, пе-раход маёмасці з дзяржаўнай уласнасці ў прыватную або калектыўную. Устойлівае развіццё — такое развіцце, пры якім задавальненне патрэб цяпераш-няга пакалення адбываецца без ушчам-лення магчымасцей будучых пакаленняў задавальняць свае патрэбнасці. Сацыяльна арыентаваная рыначная эка-номіка — мадэль эканамічнага развіцця, пры якой суіснуюць дзяржаўны і прыватны сектары эканомікі, а дзяр-жава адыгрывае вызначальную ролю ў рэгуляванні эканамічных працэсаў і фарміраванні ўмоў для забеспячэння патрэб насельніцтва. | Героі Беларусі: Марыеў П. Л. — генеральны дырэктар вытворчага аб’яднання «БелАЗ». Высоцкі М. С. — генеральны кан-структар па аўтамабільнай тэхніцы Рэспублікі Беларусь. Пракаповіч П. П. — старшыня праўлення Нацыянальнага банка Рэс-публікі Беларусь. Карчміт М. А. — старшыня сельска-гаспадарчага вытворчага кааператыва «Агракамбінат “Сноў”» Нясвіжскага раёна. Равяка В. А. — старшыня сельскага-спадарчага вытворчага кааператыва «Прагрэс-Верцялішкі» Гродзенскага раёна. Крамко В. I. — старшыня сельска-гаспадарчага прадпрыемства «Каст-рычнік» Гродзенскага раёна |
| Яе стратэгічная мэта была абвешчана як павышэнне дабрабыту і набліжэння ўзроўню жыцця да насельніцтва эканамічна развітых еўрапейскіх краін. Быў выкарыстаны лозунг «За моцную і квітнеючую Беларусь». 2006 г. — на III Усебеларускім на-родным сходзе прынята Праграма сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь на 2006—2010 гг. Накіравана на далейшы рост дабра-быту насельніцтва на аснове павышэн-ня канкурэнтаздольнасці эканомікі і стварэння дзяржавы, зручнай для жыцця людзей. 2005—2010 гг. — ажыццяўленне Дзяржаўнай праграмы адраджэння і развіцця вёскі. 2010 г. — на IV Усебеларускім на-родным сходзе прынята Праграма сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь на 2011—2015 гг. 2010 г. — Прэзідэнтам Рэспублікі Бела-русь прынята Дырэктыва «Аб развіцці прадпрымальніцкай ініцыятывы і стымуляванні дзелавой актыўнасці ў Рэспубліцы Беларусь» | Інтэграцыя — працэс і вынік узаемасувязі, узаемадзеяння, збліжэння і аб’яднання ў адзінае цэлае якіх-небудзь частак, элементаў, у прыватнасці краін і іх эканомік, грамадскіх і палітычных структур, партый, арганізацый і г. д. Валавы ўнутраны прадукт — кошт вы-рабленага ўнутры краіны на працягу года канчатковага прадукту (прадукцыі, тавараў, паслуг). Дэвальвацыя — афіцыйнае змяншэнне залатога зместу грашовай адзінкі або паніжэнне курсу нацыянальнай валюты ў адносінах да замежнай валюты, метад стабілізацыі валюты пасля інфляцыі. Чалавечы капітал — сукупнасць ведаў, уменняў, навыкаў, якія выкарыстоў-ваюцца для задавальнення разнастайных патрэб чалавека і грамадства. Эканоміка ведаў — фундамент інфармацыйнага грамадства і вышэйшы этап развіцця інавацыйнай эканомікі, накіраванай на стварэнне і вывад на ры-нак прынцыпова новых відаў тавараў і паслуг. Працэс развіцця такой эканомікі заключаецца ў павышэнні якасці ча-лавечага капіталу і якасці жыцця, у вытворчасці ведаў высокіх тэхналогій. Інавацыя — комплексны мэтанакіраваны працэс стварэння, распаўсюджвання і выкарыстання новаўвядзенняў з пераўтварэннем іх у прадукцыю (тава-ры і паслугі) і вывядзеннем яе на рынак для камерцыйнага выкарыстання | ||
| Білет 22 Станаўленне партызанскага і падпольнага руху супраць нямецка-фашысцкіх акупантаў на тэрыторыі Беларусі | |||
| Роля КП(б)Б у арганізацыі народных мас на барацьбу з акупантамі. Стварэнне першых парты-занскіх атрадаў. | 26 чэрвеня 1941 г. — Ц. П. Бумажкоў і Ф. I. Паўлоўскі стварылі партызанскі атрад «Чырвоны Кастрычнік». 29 чэрвеня 1941 г. — дырэктыва ЦК Усесаюзнай Камуністычнай партыі (бальшавікоў) і Савета Народных | Партызанскі рух — узброеная бараць-ба шырокіх пластоў насельніцтва, якое было аб’яднана ў арганізаваныя фарміраванні, што вялі баявыя дзеянні супраць захопнікаў за свабоду і неза-лежнасць БССР. | Корж В. 3. — кіраўнік аднаго з пер-шых партызанскіх атрадаў у Белару-сі, створанага на пяты дзень вайны ў Пінскім раёне. Бумажкоў Ц. П., Паўлоўскі Ф. I. — кіраўнікі партызанскага атрада «Чыр- |
| Антыфашысцкія патрыя-тычныя арганізацыі. Маса-вае супраціўленне мірнага насельніцтва акупацыйна-му рэжыму | Камісараў СССР партыйным і савецкім арганізацыям нрыфрантавых аблас-цей, якая стала асновай перабудовы ўсяго жыцця краіны на ваенны лад. Восень 1941 г. — Ісай Казінец, сакра-тар Мінскага падпольнага гарадскога камітэта КП(б)Б, узначаліў Мінскае падполле | Суражскія (Віцебскія) «вароты» — 40-кіламетровы прарыў у лініі савецка-германскага фронту паміж Веліжам і Усвятамі, праз які ажыццяўлялася су-вязь партызанскіх атрадаў з «Вялікай зямлёй». Падпольная барацьба — нелегальная дзейнасць арганізацый і прадстаўнікоў мясцовага насельніцтва на акупіраванай ворагам тэрыторыі і была накіравана на зрыў акупацыйнай палітыкі | воны Кастрычнік» (Кастрычніцкі раён Палескай вобласці), першыя партыза-ны — Героі Савецкага Саюза. Шмыроў М. II. (Бацька Мінай) — кіраўнік партызанскага атрада, ство-ранага ў ліпені 1941 г. рабочымі кар-доннай фабрыкі ў пасёлку Пудаць Суражскага раёна. Заслонаў К. С. — начальнік паравозна-га дэпо, кіраўнік партызанскага атрада, Герой Савецкага Саюза (пасмяротна). Разгарнуў дыверсійную дзейнасць на буйным чыгуначным вузле «Орша» |
| Знешняя палітыка Рэснублікі Беларусь: фарміраванне і рэалізацыя шматвектарнага супрацоўніцтва | |||
| Фарміраванне і прыярытэ-ты знешнепалітычнага кур-су Рэспублікі Беларусь. Дзейнасць Беларусі ў Арганізацыі Аб’яднаных Нацый (ААН). Развіццё ўзаемаадносін паміж Беларуссю і Расіяй. Умацаванне сувязей Рэс-публікі Беларусь з краінамі СНД. Шматвектарнасць знеш-няй палітыкі Беларусі. Развіццё міжнародна-га эканамічнага супра-цоўніцтва | 1992 г. — прыняты рэкамендацыі «Парадку дня на. XXI стагоддзе» на канферэнцыі ААН па навакольным асяроддзі і развіцці ў Рыа-дэ-Жанэйра з удзелам прадстаўнікоў 179 краін свету, якія ўлічвае Беларусь. 1993 г. — Беларусь далучылася да Дагавора аб стварэнні сістэмы калектыўнай бяснекі СНД з агавор-кай, што беларускія ваеннаслужачыя не будуць удзельнічаць у баявых дзе-яннях па-за межамі Беларусі. 1995 г. — Беларусь удзельнічае ў праграме НАТО «Партнёрства дзеля міру». 1995 г. — Рэспубліка Беларусь ства-рыла Мытны саюз з Расіяй і Казахста-нам, які ў 2000 г. быў пераўтвораны ў новае інтэграцыйнае аб’яднанне ЕўрАзЭС. 2 красавіка 1996 г. — падпісаны Дага-вор аб стварэнні Супольнасці Беларусі і Расіі. 2 красавіка было абвешчана Днём яднання народаў Беларусі і Расіі. 2 красавіка 1997 г. — утвораны Саюз Беларусі і Расіі. | Нейтральная дзяржава — дзяржава, знешнепалітычны курс якой харак-тарызуецца няўдзелам ва ўзброеных канфліктах (войнах) і ваенных саюзах. Еўразійскае эканамічнае супольніцтва (ЕўрАзЭС) — міжурадавая рэгіянальная эканамічная арганізацыя, створаная ў 2000 г. У яе склад па стане на 2006 г. уваходзяць 6 дзяржаў Садружнасці Не-залежных Дзяржаў. Прызначана для фарміравання агульных знешніх мытных граніц дзяржаў-удзельніц, выпрацоўкі адзінай знешнеэканамічнай палітыкі, тарыфаў, цэн і іншых складнікаў функ-цыянавання агульнага рынку. Арганізацыя дагавора аб калектыўнай бяспецы (АДКБ) — міжурадавая рэгіянальная ваенна-палітычная арганізацыя Беларусі, Расіі, Арменіі, Ка захстана, Кыргызстана, Таджыкістана, якая мае абарончую накіраванасць і заснавана на прыярытэце палітычных сродкаў па прадухіленні і ліквідацыі ваенных канфліктаў. Саюз Беларусі і Расіі — міждзяржаўнае аб’яднанне Рэспублікі Беларусь і Расій- | |
| 8 снежня 1999 г. — падпісаны Дага-вор аб стварэнні Саюзнай дзяржавы Беларусі і Расіі. 2000 г. — Беларусь разам з прад-стаўнікамі 189 дзяржаў падпі-сала Дэкларацыю тысячагоддзя — базавы дакумент, накіраваны на да-сягненне к 2015 г. шэрагу мэт, звя-заных з паляпшэннем становішча чалавека, пераадоленнем беднасці, галечы і голаду, умацаваннем здароўя, устанаўленнем міру і забеспячэннем бяспекі, аховай навакольнага асярод-дзя, абаронай правоў і дэмакратыі. 2007 г. — падпісаны Дагавор аб стварэнні адзінай мытнай тэрыторыі і фарміраванні Мытнага саюза паміж Беларуссю, Расіяй і Казахстанам. 2010 г. — ААН па ініцыятыве Беларусі прыняла Глабальны план дзеянняў па барацьбе з гандлем людзьмі, для прадухілення чаго наша краіна прад-прымае вялікія намаганні. 2011 г. — Прэзідэнты Беларусі, Расіі і Казахстана падпісалі Дэкла-рацыю аб еўразійскай эканамічнай інтэграцыі, якая азначала паступовы пераход ад дзеючага Мытнага саюза да фарміравання Адзінай эканамічнай прасторы і стварэння на яе аснове к 2015 г. Еўразійскага эканамічнага саюза | скай Федэрацыі з высокай ступенню палітычнай і эканамічнай інтэграцыі, утворанае 2 красавіка 1997 г. Усходняе партнёрства — праект, афіцыйна прапанаваны ў 2009 г. Еўрапейскім саю-зам для збліжэння ЕС з краінамі бы-лога СССР, сярод якіх Украіна, Мал-дова, Азербайджан, Арменія, Грузія і Беларусь. Праграма аб’ядноўвае 33 дзяр-жавы, у тым ліку 27 членаў Еўрасаюза і 6 дзяржаў-партнёраў. Дагматызм — аднабаковае, схематычнае, закасцянелае мысленне, якое аперыруе застылымі, нязменнымі палажэннямі, без уліку канкрэтных умоў развіцця, у адрыве ад жыцця і практыкі. «Партнёрства дзеля міру» — праграма НАТО, накіраваная на стварэнне партнёр-ства як пастаяннага элемента структуры еўрапейскай бяспекі. Асноўныя напрамкі супрацоўніцтва звязаны з узаемадзеян-нем у справе нераспаўсюджвання зброі масавага знішчэння, пры ліквідацыі наступстваў надзвычайнага становішча, з кіраваннем крызіснымі сітуацыямі, ажыццяўленнем кантролю над узброенымі сіламі і абарончымі структурамі, з ба-рацьбой з міжнародным тэрарызмам. Рух недалучэння — знешнепалітычны курс, накіраваны на недалучэнне да шматбаковых ваенных саюзаў пасля Другой сусветнай вайны. Беларусь стала яго ўдзельнікам у 1998 г. | ||
| Білет 23 Масавая народная барацьба супраць нямецка-фашысцкіх акупантаў на тэрыторыі Беларусі: формы, метады, асаблівасці супраціўлення | |||
| Баявая дзейнасць парты-занскіх фарміраванняў. Падпольная барацьба на акупіраванай тэрыторыі Беларусі. | 30 мая 1942 г. — стварэнне Цэн-тральнага штаба партызанскага руху (ЦШПР) пад кіраўніцтвам та-гачаснага першага сакратара Цэн-тральнага камітэта Камуністыч-най партыі (бальшавікоў) Беларусі П. К. Панамарэнкі. | Партызанскі рух — узброеная барацьба шырокіх пластоў насельніцтва, аб’яд-нанага ў арганізаваныя фарміраванні на акупіраваных тэрыторыях, супраць агрэ-сара за дзяржаўную незалежнасць. Партызанская зона — тэрыторыя, якая кантралявалася партызанамі. | Машэраў ІІётр Міронавіч — перад вайной працаваў настаўнікам фізікі і матэматыкі. Стварыў і ўзначаліў Расонскае антыфашысцкае падполле. Быў камандзірам партызанскага атра-да і камісарам партызанскай брыгады. Двойчы паранены ў баях. Узначаліў |
| Антыфашысдкая ба-рацьба ў заходніх раёнах Беларусі. Дапамога мясцовага на-сельніцтва партызанам і падполыпчыкам | Верасень 1942 г. — створаны Беларускі штаб партызанскага руху (БШПР) пад кіраўніцтвам другога сакратара ЦК КП(б)Б П. 3. Калініна. Жнівень 1943 г. — пачатак першага этапу «рэйкавай вайны». Другая палова кастрычніка — пача-так лістапада 1943 г. — другі этап «рэйкавай вайны» «Канцэрт». 1943 г. — мінскія падполыпчыкі разам з партызанамі ажыццявілі аперацыю па знішчэнні генеральнага камісара Беларусі В. Кубэ. 20 чэрвеня 1944 г. — пачатак трэцяга этапу «рэйкавай вайны» | Падпольная барацьба — нелегальная дзейнасць органаў і арганізацый, асобных прадстаўнікоў насельніцтва на захопле-най ворагам тэрыторыі, накіраваная на зрыў акупацыйнай палітыкі і аднаўленне нацыянальна-дзяржаўнай незалежнасці. «Рэйкавая вайна» — скаардынава-ныя аперацыі савецкіх партызан і падполынчыкаў па масавым разбурэнні чыгуначных камунікацый (рэек, мастоў, станцый, эшалонаў) у тыле ворага. Армія Краёва — польскія ваенныя фарміраванні, якія змагаліся на тэры-торыі Заходняй Беларусі за вызваленне Полынчы і аднаўленне яе ў межах да верасня 1939 г. | Вілейскі падпольны абласны камітэт камсамола. У 26 гадоў стаў Героем Савецкага Саюза |
| Стварэнне і развіццё нацыянальнай сістэмы адукацыі і навукі ў Рэспубліцы Беларусь | |||
| Развіццё нацыянальнай сістэмы адукацыі. Развіццё беларускай навукі | 1991 г. — Вярхоўны Савет прыняў Закон «Аб адукацыі ў Рэспубліцы Беларусь». 1999 г. — урадам Беларусі была прынята Праграма развіцця нацыя-нальнай сістэмы адукацыі да 2010 г. Распачаўся паступовы пераход базавай школы на 10-гадовы тэрмін абавязко-вага навучання. 2008 г. — у адпаведнасці з Дэкрэтам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь «Аб асобных пытаннях агульнай сярэд-няй адукацыі» адбыліся эвалюцыйныя змены, звязаныя з пераходам агуль-най сярэдняй адукацыі да 11-гадовага тэрміну навучання замест 12-гадовага, рашэнне аб увядзенні якога было пры-нята раней. 2007 г. — адбыўся Першы з’езд вучо-ных Беларусі, на якім былі падведзены вынікі развіцця навукі і вызначаны яе задачы ў аспекце выканання Дзяржаў-най праграмы інавацыйнага развіцця Рэспублікі Беларусь на 2007—2010 гг. | Інавацыя — комплексны мэтанакіраваны працэс стварэння, распаўсюджвання і выкарыстання новаўвядзенняў з пе-ратварэннем іх у прадукцыю (тавары і паслугі) і вывядзеннем яе на рынак для камерцыйнага выкарыстання. Грамадства ведаў — этап у развіцці інфармацыйнага грамадства, на якім вызначальнай рысай лічыцца пераваж-ная роля навукі і тэхнікі ў працэсах вытворчасці інфармацыі, неабходнай для жыццядзейнасці людзей, а веды пераўтвараюцца ў важнейшы фактар грамадскага развіцця. Балонскі працэс — працэс збліжэння і гарманізацыі сістэм адукацыі краін Еўропы з мэтай стварэння адзінай адука-цыйнай прасторы вышэйшай адукацыі, якая аформлена ў 1999 г., і ўключае ў сябе па стане на 2011 г. 47 краін-удзельніц. Кодэкс аб адукацыі — дакумент, які стварае адзіны цэласны механізм заканадаўчага рэгулявання пытанняў, | Алфёраў Жарэс Іванавіч — ураджэнец Беларусі, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па фізіцы ў 2000 г. Яго вынаходніцтвы ў галіне сучасных інфармацыйных тэхналогій, у прыватнасці вынахо-джанне хуткіх транзістараў, лазер-пых дыёдаў, інтэгральных мікрасхем-«чыпаў», дазволілі зрабіць звычай-нымі такія рэчы, як прайгравальнік кампакт-дыскаў, пульт дыстанцый-нага кіравання, сонечныя батарэі, мабільныя тэлефоны. Антонаў Ігнацій Пятровіч — народ-ны ўрач Беларусі, акадэмік Нацыя-нальнай акадэміі навук Беларусі. Быў санінструктарам танкавага батальёна ў час Сталінградскай бітвы. За гады вайны вынес з поля бою 128 паране-ных воінаў. Пасля вайны займаўся на-вукай, на працягу 36 гадоў узначаль-ваў Беларускі навукова-даследчы інстытут неўралогіі, нейрахірургіі і фізіятэрапіі. За навуковыя дасягненні, што выкарыстоўваюцца для лячэння |
| 2011 г. — уступіў у сілу «Кодэкс аб адукацыі». 2011 г. — створаны Савет па развіцці інфармацыйнага грамадства пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь. 2012 г. — паспяховы запуск белару-скага касмічнага апарата з касмадро-ма Байканур | якія звязаны з функцыянаваннем усіх узроўняў адукацыі. Так, у агульнай ся-рэдняй адукацыі замацаваны 11-гадовы перыяд навучання, пяцідзённы вучэбны тыдзень, 10-бальная шкала ацэньвання ведаў | хворых ва ўсім свеце, як адна з вы-датных асоб XX ст. узнагароджаны медалём Гонару II тысячагоддзя | |
| Білет 24 Вызваленне тэрыторыі Беларусі ад германскіх захопнікаў. Аперацыя «Баграціён» і яе стратэгічнае значэнне | |||
| Пачатак вызвалення Бела-русі. Беларуская наступальная аперацыя «Баграціён» | 23 чэрвеня 1943 г. — пачатак апера-цыі «Баграціён». 23 верасня 1943 г. — вызвалены першы раённы цэнтр БССР — г. Камарын. Лета 1944 г. — у вызваленні Беларусі прымаў удзел французскі знішчальны авіяполк «Нармандыя —Нёман». 3 ліпеня 1944 г. — вызвалены г. Мінск. 5 ліпеня — 28 жніўня 1944 г. — другі этап аперацыі «Баграціён». 16 ліпеня 1944 г. — вызвалены г. Гомель, адбыўся партызанскі парад у Мінску, прысвечаны вызваленню сталіцы. 28 ліпеня 1944 г. — вызвалены г. Брэст | Аперацыя «Баграціён» — наступальная аперацыя Чырвонай Арміі з 23 чэрвеня па 28 жніўня 1944 г., у ходзе якой тэры-торыя БССР была вызвалена ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў | Ракасоўскі К. К. — камандуючы 1-га Беларускага фронту. Захараў Г. Ф. — камандуючы 2-га Беларускага фронту. Чарняхоўскі I. Д. — камандуючы 3-га Беларускага фронту. Баграмян I. X. — камандуючы 1-га Прыбалтыйскага фронту. Жукаў Г. К. і Васілеўскі А. М. — мар-шалы Савецкага Саюза, прадстаўні-кі Стаўкі Вярхоўнага Галоўнакаманда-вання, каардынавалі дзеянні франтоў. Фролікаў Д. Г. — малодшы лейтэнант 2-га гвардзейскага танкавага корпу-са пад камандаваннем генерал-маёра А. С. Бурдзейнага. Танк Фроліка-ва Д. Г. першым уварваўся у белару-скую сталіцу |
| Дасягненні беларускага мастацтва і спорту на міжнародным узроўні | |||
| Дасягненні прадстаўнікоў беларускага мастацтва. Дасягненні беларускіх спартсменаў у савецкі час. Спартыўныя дасягненні беларускіх алімпійцаў | 1956 г. —• беларусамі была заваявана першая алімпійская ўзнагарода. 1972 г. — лепшай спартсменкай свету прызнана беларуская гімнастка Воль-га Корбут. 1996 г. — XXVI Алімпійскія гульні, на якіх Рэспубліка Беларусь упершы-ню была прадстаўлена самастойнай нацыянальнай камандай. Залатыя медалі тады заваявала Кацярына Хадатовіч (акадэмічнае веславанне, байдарка-адзіночка). | Славянскі базар у Віцебску — Міжнародны фестываль мастацтваў, які праводзіцца ў Віцебску з 1992 г. Адна з мэт фестывалю — аб’яднаць творчыя сілы блізкіх па культуры краін і ства-рэнне мірнай супольнасці. Кінафэстываль «Лістапад» — што-гадовы Міжнародны кінафестываль, які праходзіць у Мінску ў лістападзе паводле пастановы Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь. Першапачаткова прадугледжваўся як кінафорум краін | Сідзяк Віктар і Бялова Алена — фехтавалыпчыкі, чатырохразовыя алімпійскія чэмпіёны. Імя А. Бяловай занесена ў Кнігу рэкордаў Гінеса. Мядзведзь Аляксандр, трохразовы чэмпіён (XVIII, XIX, XX) Алімпійскіх гульняў па вольнай барацьбе, неадна-разовы чэмпіён свету і СССР. Прызна-ны лепшым барцом вольнага стылю XX ст. і ўдастоены спецыяльнай узна-гароды ІОНЕСКА «За высакароднасць у спорце». |
| 2001 г. — лепшай спартсменкай Беларусі была прызнана Яніна Кароль-чык — чэмпіёнка XXVII Алімпійскіх гульняў па штурханні ядра. 2012 г. — на XXX Алімпійскіх гуль-нях у Лондане два новыя еусветныя рэкорды ўстанавіў беларускі стра-лок Сяргей Мартынаў. Тэнісістка Вікторыя Азаранка, якая ўпершы-ню ў гісторыі беларускага тэнісу ў 2012 г. стала першай ракеткай све-ту, разам з Максімам Мірным змаглі перамагчы гаспадароў тэніснага корта. У плаванні на 100 м вольным сты-лем Аляксандра Герасіменя заваявала адразу два сярэбраныя медалі. 2014 г. — зімовая Алімпіяда ў Сочы. Золата ў лыжнай акрабатыцы завая-вала Ала Цупер. Тры залатыя медалі заваявала Дар’я Домрачава | СНД і балтыі. 3 2003 г. афіцыйна набыў статус міжнароднага. Адна з мэт кінафестывалю — умацаванне культур-ных сувязей паміж Рэспублікай Беларусь і замежнымі краінамі, а таксама твор-чых сувязей паміж кінематаграфістамі краін-удзельніц кінафоруму. Алімпійскія гульні — найбуйнейшыя міжнародныя комплексныя спартыўныя спаборніцтвы сучаснасці, якія право-дзяцца кожныя чатыры гады пад эгідай Міжнароднага алімпійскага камітэта (МАК). Віды епорту, якія ўваходзяць у праграму Алімпійскіх гульняў, на-зываюцца алімпійскімі. Пераможцы спаборніцтваў атрымліваюць пажыццё-вае званне алімпійскага чэмпіёна | Багінская Святлана — трохразовая алімпійская чэмпіёнка па спартыўнай гімнастыцы. Шчэрба Віталь, чатырохразовы брон-завы прызёр на XXVI Алімпійскіх гульнях, шасціразовы перамож-ца Алімпіяды 1992 г. у Барсело-не па спартыўнай гімнастыцы. Як уладальнік шасці залатых медалёў, заваяваных на адной Алімпіядзе, занесены ў Кнігу рэкордаў Гінеса. В. Шчэрба з’яўляецца. 14-разовым чэмпіёнам свету, у тым ліку ва ўсіх дысцыплінах спартыўнай гімнастыкі ў асабістым і камандным першынстве, а таксама на ўсіх шасці гімнастычных снарадах. Прызнаны лепшым спарт-сменам свету ў 1991 — 2000 гг. Грышын Аляксей — фрыстайліст, на XXI зімовых Алімпійскіх гульнях 2010 г. атрымаў першае ў гісторыі су-верэннай Беларусі золата ў Ванкуверы. Домрачава Дар’я — трохразовая алімпійская чэмпіёнка зімовых Алімпійскіх гульняў у Сочы 2014 г. Атрымала тры залатыя медалі ў асабістых лыжных гонках на ад-ной Алімпіядзе. За свой спартыўны подзвіг беларуская біятланістка была ўдастоена звання «Герой Беларусі» | |
| Білет 25 Уклад беларускага народа ў Перамогу над нацысцкай Германіяй: вынікі і ўрокі Вялікай Айчыннай вайны | |||
| Ураджэнцы Беларусі на франтах Вялікай Айчын-най вайны, у партызанскіх атрадах і падполлі. Удзел у еўрапейскім руху Су праціўлення. Працоўны гераізм у са-вецкім тыле | Кастрычнік 1943 г. — у Францыі створаны Цэнтральны камітэт былых савецкіх ваеннапалонных | Рух Супраціўлення — рух супраць акупацыйных улад на акупіраваных Германіяй і яе саюзнікамі тэрыторыях у гады Другой сусветнай вайны, а таксама ў самой Германіі. Цэнтралыіы камітэт былых савецкіх ваенпапалонных — камітэт, які аб’ядноўваў дзейнасць партызанскіх і падпольных груп савецкіх грамадзян | Купрыянаў П. I. — паўтарыў подзвіг А. Матросава пры ліквідацыі акру-жанай групоўкі ворага на тэрыторыі Латвіі. Катрыч А. М. — здзейсніў першы ў гісторыі выінынны паветраны таран. Талаліхін В. В. — здзейсніў першы начны паветраны таран. Гаравец А. К. — адзіны ў свеце лёт-чык, які ў адным паветраным баі |
| (на Курскай дузе) збіў 9 самалётаў праціўніка і прыняў бой з 20 варожымі бамбардзіроўшчыкамі. Загінуў у тым жа баі. Пасмяротна яму прысвоена званне Героя Савецкага Саюза. Тусналобава-Марчанка 3. М. — мед-сястра, якая за 8 месяцаў баёў вынес-ла з поля бою 128 параненых байцоў, цудам засталася ў жывых пасля ра-нення і абмаражэння, перанесла 8 аперацый, страціла рукі і ногі. Герой Савецкага Саюза. Удастоена вышэй-шай узнагароды — медаля імя Фло-рэнс Найтынгейл | |||
| Развіццё літаратуры і мастацтва ў Рэспубліцы Беларусь: адлюстраванне культурна-гістарычнай спадчыны і сучасныя дасягненні | |||
| Развіццё беларускай літа-ратуры. Адлюстраванне культурна-гістарычнай спадчыны ў беларускай літаратуры. Выяўленчае мастацтва. Гістарычная тэматыка ў тэатральным і музычным мастацтве, кінаматографе. Ушанаванне памяці гістарычных асоб і дзеячаў культуры ў помніках скульптуры і архітэктуры | 1990 г. — абвяшчэнне беларускай мовы дзяржаўнай. 15 сакавіка 1994 г. — Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь заканадаўча за-мацавала дзяржаўны статус белару-скай мовы. 3 1994 г. адзначаецца Дзень белару-скага пісьменства. 2009 г. — прыняты Закон «Аб правілах беларускай арфаграфіі і пунктуацыі», накіраваны на забеспячэнне адзінства правапісных норм беларускай мовы. 2002 г. — па выніках праведзе-нага конкурсу Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь быў зацверджаны Дзяржаўны гімн Рэспублікі Беларусь | Дайнека Леанід — беларускі пісьмен-нік, лаўрэат Літаратурнай прэміі Саюза пісьменнікаў Беларусі імя I. Мележа (1988) за раман «Меч князя Вячкі», Дзяржаўнай прэміі Беларусі імя К. Каліноўскага (1990) за творы літаратуры і мастацтва для дзяцей — гістарычныя раманы «Меч князя Вячкі» і «След ваўкалака». Раманы «Меч князя Вячкі», «След ваўкалака», «Жалезныя жалуды» прысвечаны пер-шаму дзяржаўнаму ўтварэнню ўсходніх славян на тэрыторыі Беларусі — Полац-каму княству і перыяду фарміравання Вялікага Княства Літоўскага. Чыгрынаў Іван раманамі «Вяртанне да віны» і «Не ўсе мы згінем» завяршыў пенталогію — эпічнае палатно пра вёску Верамейкі і верамейкаўцаў, іх жыццё і змаганне ў гады Вялікай Ай-чыннай вайны. Алексіевіч Святлана — беларуская пісьменніца, аўтар кнігі «Чарнобыль-ская малітва». У творы адлюстраваны лёсы людзей, якія пацярпелі ад Чар-нобыльскай катастрофы, і ўвогуле свет пасля Чарнобыля |
|
Министерство образования Республики Беларусь
Отдел по образованию Столинского райисполкома
Государственное учреждение образования
"Орловская средняя школа"